2.6 Kennis, vaardigheden en competenties
vereiste bagage
Als het gewenste gedrag is vastgesteld, kunt u daar de vereiste kennis, vaardigheden en competenties uit afleiden. Werknemers kunnen soms alleen het door uw organisatie gewenste gedrag vertonen, als ze over de hiervoor vereiste bagage beschikken. Dit kan betekenen dat u hen die bagage eerst door middel van strategisch opleiden moet aanreiken voor u het gewenste gedrag kunt verwachten. Denk bijvoorbeeld aan een training in het voeren van klantgesprekken.
Competenties
persoonlijke vermogens
aangeboren
Kennis, vaardigheden en competenties, eigenlijk is het verwarrend om zo over de persoonlijke vermogens en bagage van werknemers te praten. De begrippen kunnen elkaar namelijk ook overlappen. Het woord competentie is feitelijk een verzamelbegrip. Het omvat zowel kennis en vaardigheden van mensen, als hun persoonlijke eigenschappen. Denk aan zaken zoals persoonlijke drijfveren, aan aangeboren persoonlijkheid en aan intelligentie.
Competenties aanleren: willen en kunnen
Sommige competenties kan een werknemer verwerven, andere juist niet of nauwelijks. Over bepaalde competenties beschikt hij mogelijk al van nature, terwijl hij zich andere nog eigen moet maken. Hiermee moet u bij het formuleren van strategische opleidingsplannen beslist rekening houden. Vraag u altijd af:
- Zijn de benodigde competenties aan te leren?
- Mag u ervan uitgaan dat de werknemers in kwestie ze ook willen aanleren?
- Kunt u redelijkerwijs verwachten dat de gemiddelde werknemer ze ook werkelijk kan aanleren?
Competentie- en functieprofielen
online
omschrijving
aanpassen
inschatten
Gewenst gedrag afleiden uit de vereiste competenties is nog niet eenvoudig. Er bestaan echter allerlei competentieprofielen die u met weinig moeite online kunt raadplegen. Mogelijk heeft uw organisatie ze ook zelf in huis en werkt u er geregeld mee, bijvoorbeeld bij het werven en selecteren van nieuwe werknemers. Ook functieprofielen vormen een handige bron en zijn vaak al in huis. Competentie- en functieprofielen zijn vooral goed te gebruiken, als ze heel compleet zijn. Het is nuttig als ze zowel een omschrijving van de competentie bevatten als van het gedrag dat erbij hoort. Dat kan er bijvoorbeeld op de volgende manier uitzien:
- Flexibel reageren: anders handelen of zich anders opstellen als de situatie hierom vraagt. Voorbeeldgedrag: de werknemer kan zich soepel aanpassen aan onverwachte of gewijzigde omstandigheden.
- Plannen en organiseren: tijdig de juiste acties uitzetten en effectief mensen en middelen inzetten om een eerder gesteld doel te bereiken. Voorbeeldgedrag: de werknemer kan inschatten wat nodig is om een plan uit te voeren en kan dit tijdig regelen.
Kennis
effectief
misverstanden
Veel gedrag is alleen mogelijk als de werknemer in kwestie over specifieke kennis beschikt. Zo kan een leidinggevende alleen effectief afspraken maken met werknemers als hij zelf over voldoende kennis beschikt. Ontbreekt bij hem deze kennis, dan is het risico groot dat afspraken te vaag zijn om na verloop van tijd te beoordelen of een werknemer zich aan de gemaakte afspraken heeft gehouden. Ook ligt het gevaar op de loer dat er misverstanden ontstaan over de aard van de afspraken: wat was nou precies de bedoeling?
kennisoverdracht
Het fijne van kennis is dat u er relatief eenvoudig invloed op kunt uitoefenen. U kunt werknemers op cursus sturen of een intern systeem voor kennisoverdracht opzetten. Daarmee past kennis goed in uw strategisch opleidingsbeleid. Het is vooral zaak te bepalen aan welke kennis uw organisatie precies behoefte heeft.
Niet iedere werknemer kan zich alle kennis eigen maken. De kans is bijvoorbeeld klein dat de gemiddelde magazijnmedewerker ooit een nieuw computerprogramma voor het magazijnbeheer kan schrijven.
Vaardigheden
foutloos
begaafd
Ook vaardigheden kunnen deel uitmaken van competenties. Denk bijvoorbeeld aan de vaardigheid om een goede werkplanning te maken. Of aan de vaardigheid om helder te schrijven of foutloos te rekenen. Veel vaardigheden zijn aan te leren en passen dus prima in uw strategisch opleidingsplan. Wel moet u zich ervan bewust zijn dat persoonlijke eigenschappen hier voor enorme verschillen tussen werknemers kunnen zorgen. De ene werknemer is bijvoorbeeld van nature een begaafde wiskundige en heeft nauwelijks onderricht nodig om zijn vaardigheden op dit gebied uit te breiden. Een andere werknemer is misschien is de spreekwoordelijke ramp met cijfers en hem kunt u nauwelijks boven een bepaald basisniveau uittillen.