1.3 Werk-privébalans in de wet
Wet arbeid en zorg
De overheid vindt het belangrijk dat werknemers de kans krijgen om arbeid en zorg met elkaar te combineren. Daarom zijn er allerlei regelingen in het leven geroepen, zoals de Wet arbeid en zorg (WAZO), waarin alle verlofregelingen staan, en de Wet flexibel werken (voorheen Wet aanpassing arbeidsduur (WAA)). Daarnaast zijn er ook de meer algemene principes van zorgplicht en goed werkgeverschap, die de werkgever verplichten om werknemers de gelegenheid te bieden werk en privé goed te combineren.
1.3.1 Goed werkgeverschap
zorgplicht
In het Burgerlijk Wetboek (BW) staat in artikel 7:611 dat een werkgever zich als goed werkgever moet gedragen. Dit artikel staat ook wel bekend als de zorgplicht. Wát ‘goed werkgeverschap’ precies inhoudt, vermeldt de wet echter niet. De wet biedt alleen algemene criteria, waaronder veel verschillende problemen kunnen vallen. Daardoor hoeven de regels niet steeds te worden bijgewerkt.
Belangenafweging
respecteren
inbreuk
Het betekent in ieder geval dat een werkgever de belangen van de werknemer zo veel mogelijk moet respecteren. In de praktijk houdt goed werkgeverschap vaak in dat de werkgever een afweging moet maken tussen zijn eigen belangen en die van de werknemer. Zo moet een werkgever het privéleven van zijn werknemers respecteren en geen eisen stellen die een al te grote inbreuk maken op hun privésfeer. Hij moet zijn werknemers dus de kans geven om een goede balans tussen werk en privé te bewaren.
Uiteindelijk bepaalt de rechter vaak of een werkgever zich als goed werkgever heeft gedragen. Dan speelt meestal artikel 7:658 BW mee. Hierin staat dat een werkgever die niet aan zijn zorgplicht voldoet, aansprakelijk is voor gezondheidsschade die werknemers onder werktijd lijden.
Goed werknemerschap
belangen van organisatie
De werkgever moet zich als een goed werkgever gedragen, maar de werknemer moet zich ook als goed werknemer gedragen. Dat staat ook in artikel 7:611 BW. Goede werknemers stellen de belangen van de organisatie voorop. Van de werknemers in uw organisatie wordt dus verwacht dat zij hun uiterste best doen om knelpunten in het privéleven op te lossen zonder dat het werk of de organisatie daaronder te lijden heeft.
Gelijke monniken, gelijke kappen
eindverantwoordelijk
Goed werkgeverschap ligt aan de basis van goed werknemerschap, meer dan andersom. De werkgever moet het goede voorbeeld geven, want hij is tenslotte eindverantwoordelijk. Als een werkgever geen goede werkgever is, kan hij moeilijk verwachten dat zijn werknemers zich wel als goede werknemers gedragen.
Meedenken
oplossing
grover geschut
Een goede werkgever hoort met werknemers mee te denken bij het vinden van een oplossing voor een privécrisis en doet niet moeilijk als ze verlof aanvragen om dit te ondervangen. Als een organisatie zich zo opstelt, zullen werknemers ook sneller bereid zijn het zó te regelen dat hun werk er zo min mogelijk nadeel van ondervindt.
1.3.2 WAZO
verlofregelingen
In de praktijk is soms wel grover geschut nodig dan het principe van goed werknemerschap om ervoor te zorgen dat werknemers verlof kunnen opnemen als dat nodig is. Daarom is het recht op een aantal vormen van verlof wettelijk vastgelegd, en wel in de Wet arbeid en zorg (WAZO). Deze wet omvat de volgende verlofregelingen:
- zwangerschaps- en bevallingsverlof;
- geboorteverlof;
- adoptieverlof;
- ouderschapsverlof;
- calamiteitenverlof;
- kortdurend zorgverlof;
- langdurend zorgverlof.
salaris doorbetalen
In de WAZO staat wanneer een werknemer recht heeft op welke verlofvorm, hoelang dit verlof duurt en of uw organisatie het salaris moet doorbetalen of niet. Meer over de WAZO leest u in hoofdstuk 5.
Status
verplicht
De werknemer heeft dus recht op deze vormen van verlof. Zwangerschaps- en bevallingsverlof is – om moeder en (ongeboren) kind te beschermen – zelfs verplicht! Hieronder vindt u de status van de diverse verlofvormen.
Mag een werkgever verlof weigeren?
| verlof is verplicht | zwangerschaps- en bevallingsverlof |
| werkgever kan verlof niet weigeren | geboorteverlof adoptieverlof |
| werkgever kan redelijk verzoek om verlof niet weigeren | calamiteitenverlof |
| werkgever kan verlof alleen weigeren bij zwaarwegend bedrijfsbelang | ouderschapsverlof kortdurend zorgverlof langdurend zorgverlof |
1.3.3 Wet flexibel werken
ondersteunen
Voor een goede combinatie van arbeid en zorg zijn flexibele werktijden vaak onontbeerlijk. Zieke kinderen en hulpbehoevende ouders houden zich nu eenmaal niet keurig aan de kantoortijden. De Wet flexibel werken is erop gericht hierbij te ondersteunen. Daarnaast heeft de wet tot doel werk en zorg beter te verdelen over mannen en vrouwen, want vrouwen nemen nog steeds meer zorgtaken op zich dan mannen. De wet moet zo ook de arbeidsparticipatie van vrouwen stimuleren.
Verzoek afwijzen
één keer per jaar
De Wet flexibel werken geeft werknemers het recht om hun leidinggevende te verzoeken om meer of minder uren te gaan werken. Werknemers moeten dan wel minimaal een halfjaar in dienst zijn en het moet gaan om meer of minder uren in de eigen functie. Ook mogen ze dit verzoek maar één keer per jaar indienen.
Uw werkgever mag dit verzoek alleen afwijzen als er sprake is van een zwaarwegend bedrijfsbelang of dienstbelang. Zo mag hij weigeren als er onvoldoende werknemers zijn om het werk op te vangen. Paragraaf 6.1 gaat uitvoeriger in op de Wet flexibel werken.