5.3 Leesbaarheid
te ingewikkeld
Het is een open deur, maar wilt u dat mensen uw tekst lezen, dan moet deze leesbaar zijn. Toch houden veel schrijvers zich niet aan deze eenvoudige stelregel. Ze nemen te veel voor bekend aan, of ze zijn bang dat mensen hen niet serieus nemen en schrijven daardoor te ingewikkelde zinnen met veel lastige termen en moeilijke woorden. Dat maakt een tekst ontoegankelijk én onaantrekkelijk voor de mensen die u wilt bereiken. Als u zich aan een aantal duidelijke regels houdt, worden teksten al snel een stuk prettiger leesbaar.
Vertrouw op uw gevoel
Soms is een grammaticale constructie correct, maar kan hij toch niet goed ‘aanvoelen’. Denk aan de formulering: ‘een aantal collega’s is op reis’. Deze zin klopt, omdat de constructie ‘een aantal’ enkelvoud is, en hierbij dus een enkelvoudige werkwoordsvorm hoort. Maar voor het gevoel zou de zin ‘een aantal collega’s zijn op reis’ logischer zijn. Er is tegenwoordig een tendens om meer af te gaan op de leesbaarheid van teksten, en niet koste wat kost de regels te volgen. Dit heeft ongetwijfeld te maken met de digitale ‘snelle’ wereld waarin wij opereren en het grote bereik van (sociale) media. Voor u betekent dit dat u de leesbaarheid van een tekst vaker voorop kunt zetten. Zorg er uiteraard voor dat de ‘fouten’ niet zodanig zijn dat ze onprofessioneel overkomen.
5.3.1 Korte zinnen
één bijzin
Leesbaar schrijven betekent vaak eenvoudig schrijven. Dat betekent niet dat u op de hurken moet gaan zitten of het taalgebruik van Jip en Janneke moet overnemen. Het houdt vooral in dat u korte zinnen schrijft, met bij voorkeur niet meer dan één bijzin. Zijn zinnen te lang, dan kunt u twee dingen doen. Splits de zin in twee of meer zinnen op, of schrap overbodige woorden uit de zin. Overigens hoeft u niet alle langere zinnen te decimeren. Langere zinnen afwisselen met kortere leest het prettigst.
Drie ‘kniptips’ voor lange zinnen
Lange zinnen fabriceren is vaak meer regel dan uitzondering. Deze tips helpen u om uw zinnen op te knippen in meerdere korte zinnen:
- Schrap de hulpwerkwoorden. Woorden als ‘worden’ en ‘zullen’ maken een zin onnodig lang en ook wat ambtelijk qua toon. Als u ze actief maakt, zijn zinnen meteen een stuk aantrekkelijker.
- Schrap de lange uitdrukkingen. Denk aan ‘ten behoeve van’ (‘voor’) of ‘ten gevolge van’ (‘door’).
- Schrap komma’s. In veel situaties kunt u de komma’s gewoon vervangen door een punt. De nieuwe zin beginnen met een hoofdletter en klaar bent u.
5.3.2 Tekstlengte
beperken
Niet alleen de lengte van zinnen, maar die van de hele tekst is van belang. Hoe langer de tekst, hoe kleiner de kans dat de lezer die volledig in zich opneemt. Daarom is het aan te raden de lengte van uw teksten te beperken. Gelukkig geldt hetzelfde als voor het inkorten van zinnen: de eerste versie van een tekst die u schrijft, kunt u bijna altijd gemakkelijk inkorten. Dat gaat ook niet ten koste van de inhoud. Het geeft u juist de kans om uw kernboodschap duidelijker naar voren te brengen, omdat deze niet wordt bedolven onder woorden die er minder toe doen.
5.3.3 Overbodige woorden
vermijden
Bepaalde woorden, stijlvormen en zinsneden kunt u in bijna alle gevallen beter vermijden. Ze zijn overbodig, wollig of verwarrend – of allemaal tegelijk. Denk aan formuleringen als: ‘Dit is te wijten aan het feit dat…’ Met ‘omdat’ of ‘doordat’ drukt u precies hetzelfde uit. En wat denkt u van het klantvriendelijk klinkende ‘Wij verzoeken u vriendelijk om…’ Korter en duidelijker is het als u gewoon zegt: ‘Wilt u…’ Het omslachtige ‘Tot mijn spijt moet ik u mededelen dat ik niet…’ kunt u net zo goed vervangen door het begrijpelijke ‘Helaas kan ik niet…’
5.3.4 Hulpwerkwoorden
weglaten
Veel schrijvers gebruiken ook de hulpwerkwoorden ‘kunnen’ en ‘zullen’, als ze deze net zo goed kunnen weglaten. Met deze woorden houdt u een kleine slag om de arm – en maakt u de zinnen nodeloos lang. U kunt zeggen: ‘Wij zullen dit meewegen bij onze beslissing.’ Maar ‘Wij wegen dit mee bij onze beslissing’ is directer en beknopter.
Schrijven is schrappen
Het is misschien een cliché, maar in veel gevallen gaat het wel op: korte teksten zijn vaak beter. Een echt goede tekstschrijver brengt vaak met een korte tekst de boodschap beter over dan een goedbedoelende amateur in een tekst van tweemaal die lengte. Puntig schrijven is echt een vaardigheid die u niet mag onderschatten.
Vaak komt u echter niet meteen tot een beknopte tekst. U bedenkt eerst wat u wilt schrijven, en zet dit op papier. Vervolgens gaat u nog eens kritisch naar uw tekst kijken. Zijn de zinnen nodeloos lang? Gebruikt u lege of vage woorden? Zegt u bepaalde dingen twee keer? Vervalt u in clichés? Dat zijn allemaal mogelijkheden om te schrappen en uw tekst korter en puntiger te maken. Hoe vaker u dit oefent, hoe sneller het gaat. En u zult merken dat ook de eerste versies van uw teksten steeds beknopter worden. Zo schrijft u steeds vlotter puntige, aansprekende teksten.