5.3 Collectieve arbeidsvoorwaarden

normatieve bepalingen

De collectieve afspraken over de arbeidsvoorwaarden vormen de kern van de cao. Deze worden ook wel de normatieve of horizontale bepalingen genoemd (zie hoofdstuk 7). Arbeidsvoorwaarden zijn de voorwaarden waaronder een werknemer zijn werk verricht. Hieronder vallen afspraken over wat zijn taken zijn, wanneer hij deze moet uitvoeren (duur en tijdstippen) en welke vergoeding hij daarvoor ontvangt (beloning, onkostenvergoedingen, et cetera).

Aanvulling

Deze cao-afspraken dienen als kader voor – of in sommige gevallen als aanvulling op – de individuele arbeidsovereenkomst die de werkgever met de werknemer afsluit. Cao’s kunnen een groot aantal uiteenlopende arbeidsvoorwaarden regelen. Hieronder volgt een aantal veelvoorkomende cao-onderwerpen.

5.3.1 Salaris

salarisschalen

Het loon is meestal in zowel de individuele arbeidsovereenkomst als in de cao bepaald. In de cao staan dan bijvoorbeeld de salarisschalen, het vakantiegeld, toeslagen, uitkeringen en gratificaties genoemd. De precieze indeling in de salarisschaal staat dan in de arbeidsovereenkomst vermeld, net als bijvoorbeeld op welke toeslagen de werknemer recht heeft.

Prestatie

beloningen

Het loon van een werknemer omvat alle betalingen en verstrekkingen waar hij recht op heeft als tegenprestatie voor de uitvoering van zijn werk. In de cao kunt u afspraken vinden over wat allemaal deel uitmaakt van het loon – denk bijvoorbeeld aan bepaalde toeslagen – en of de werknemers in de organisatie mogelijk recht hebben op bepaalde beloningen.

Minimum

minimumloon

De kans is groot dat de cao ook afspraken bevat over het minimumsalaris. Dit mag uiteraard nooit lager zijn dan het wettelijke minimumloon. Het verschilt per cao hoe groot de cao-minima verschillen met het wettelijke minimumloon.

5.3.2 Vakantie

voordeel

Het Burgerlijk Wetboek bevat regels over vakantie van werknemers. Cao’s mogen afwijken van de wettelijke regels op dit gebied, maar alleen als dit in het voordeel van de werknemer is. Vaak is bijvoorbeeld bij cao bepaald dat werknemers recht hebben op meer vakantiedagen dan het wettelijke minimum van twintig dagen per jaar bij een voltijds dienstverband.

Collectieve vakantie

buitengewoon verlof

In sommige cao’s, bijvoorbeeld in de bouwsector, is een collectieve vakantieperiode afgesproken. Dat is toegestaan. Werknemers moeten dan allemaal in dezelfde periode vakantie krijgen.

5.3.3 Verlofregelingen

verlofvormen

Vaak zijn in de cao regelingen voor buitengewoon verlof opgenomen. Dit zijn aanvullingen op de wettelijke verlofvormen, zoals ouderschapsverlof, zorgverlof en calamiteitenverlof. Voorbeelden van situaties waarin een cao kan bepalen dat de werknemer betaald verlof krijgt:

• bij overlijden van de partner of een familielid van de werknemer;
• huwelijk van de werknemer zelf;
• huwelijk van een familielid van de werknemer;
• huwelijksjubileum van de werknemer zelf;
• huwelijksjubileum van een familielid;
• verhuizing;
• een studie volgen;
• medisch verlof (voor bezoek arts).

Uitbreiding

De cao kan de wettelijke verlofvormen ook uitbreiden. Zo kan de cao extra kraamverlof toekennen aan werknemers van wie de partner net is bevallen. Het wettelijke minimum is twee dagen, maar de cao kan dit uitbreiden naar bijvoorbeeld vier dagen of langer. Ook kan de cao bepalen dat onbetaalde verlofvormen als ouderschapsverlof (gedeeltelijk) betaald zijn.

5.3.4 Pensioen

pensioen­reglement

In de cao staat vaak ook een paragraaf over pensioen. Zo kan het zijn dat de werkgever de werknemers verplicht moet aanmelden bij een bepaald bedrijfstakpensioenfonds. De verdere invulling van de pensioenregeling staat dan in het pensioenreglement dat het pensioenfonds vaststelt. De cao kan de inhoud van de pensioenregeling overigens wel voorschrijven of een minimum vastleggen. De werkgever is dan vrij om zelf een pensioenuitvoerder te kiezen.

5.3.5 Werktijden

Arbeidstijdenwet

Binnen bepaalde grenzen kan de cao afwijken van de arbeids- en rusttijden in de Arbeidstijdenwet. De cao kan bijvoorbeeld regels vaststellen voor pauzes, rusttijden, vrije weekenden, werk op zondagen, onregelmatige diensten en overwerk.

Overwerk

overwerk

Bijna altijd staat er wel iets over het onderwerp overwerk in de cao. Meestal krijgt de werknemer de uren die hij overwerkt in ieder geval in zijn gebruikelijke loon doorbetaald. In sommige cao’s komt hier dus nog een toeslag bovenop. Let hierbij goed op de definitie die de cao geeft van overwerk: in de wet zult u hierover namelijk niets vinden.

5.3.6 Arbeidsomstandigheden

gedragscodes

Ook het arbeidsomstandighedenbeleid kan aan bod komen in de cao. Het gaat hierbij om afspraken die de gezondheid, veiligheid en het welzijn van werknemers moeten bevorderen. Denk bijvoorbeeld aan zaken rond ziekteverzuim, veiligheidsmaatregelen en gedragscodes. Ook zal de cao vastleggen hoe hoog de loondoorbetaling tijdens ziekte is gedurende het eerste en tweede ziektejaar.

5.3.7 Bedingen

standaard­regeling

Werknemers krijgen steeds vaker te maken met bedingen. De werkgever kan deze echter alleen opleggen als ze vooraf schriftelijk zijn vastgelegd. Sommige bedingen kunnen zowel in de individuele arbeidsovereenkomst als een cao staan, zoals het boetebeding en schorsingsbeding. Staat er in de cao een standaardregeling op dit gebied, dan mag de werkgever hiervan niet afwijken als hij een boete of schorsing wil opleggen.

Ondertekenen

Sommige andere bedingen horen echter niet thuis in de cao. Elke individuele werknemer moet schriftelijk akkoord gaan met bijvoorbeeld een:

• concurrentiebeding;
• relatiebeding;
• geheimhoudingsbeding.

personeels­reglement

Zulke bedingen staan daarom eerder in de individuele arbeidsovereenkomst dan in een cao. Het kan eventueel ook in een personeelsreglement staan, maar dat is dan alleen geldig als de werknemer hiervoor tekent.