9.1 Regelingen voor gezondheid en veiligheid

risico

Werknemers moeten veilig en gezond hun werkzaamheden kunnen verrichten, maar de arbeidsomstandigheden kunnen risico’s met zich meebrengen. Om ervoor te zorgen dat werknemers gezond blijven of zich zelfs gezonder gaan voelen, kunnen werkgevers verschillende middelen inzetten.

9.1.1 PAGO

Om de risico’s die arbeid voor de gezondheid van werknemers met zich meebrengt, zo veel mogelijk te voorkomen of te beperken, is een werkgever volgens artikel 18 van de Arbowet verplicht om werknemers een periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek (PAGO) aan te bieden. De werknemer hoeft niet op het aanbod in te gaan. Werknemers beslissen zelf over medische handelingen.

Werkgerelateerd

gezondheidsrisico

vragenlijst

adviesgesprek

De bedrijfsarts voert het PAGO uit of laat het uitvoeren onder zijn verantwoordelijkheid. Wanneer en hoe vaak een onderzoek moet plaatsvinden, is af te leiden uit de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). De OR heeft hierop instemmingsrecht. Voor werknemers op bouwplaatsen bijvoorbeeld is vaker onderzoek nuttig, onder meer naar gehoorschade en lichamelijke belasting. Het PAGO is alleen gericht op de werkgerelateerde gezondheidsrisico’s. Werkgevers kunnen werknemers ook een breder preventief medisch onderzoek (PMO) aanbieden. Een werknemer kan met gezondheidsvragen ook altijd terecht bij de bedrijfsarts.

9.1.2 PMO

vrijwillig

interventie

Er zijn verschillen tussen beide onderzoeken. Zo is de werkgever niet wettelijk verplicht om een PMO aan de werknemer aan te bieden, in tegenstelling tot een PAGO. Het is aanvullend onderzoek op vrijwillige basis. Voor beide onderzoeken geldt dat de werknemer in principe niet verplicht is ze te ondergaan. Het PMO kijkt behalve naar werkgerelateerde gezondheidsrisico’s ook naar de algehele lichamelijke en geestelijke gezondheid en de leefgewoonten van de werknemer. En een PAGO houdt alleen onderzoek in, terwijl er binnen een PMO ook interventies kunnen plaatsvinden. Bij beide onderzoeken krijgt de werkgever een totaalbeeld van de gezondheid van zijn werknemers, uiteraard anoniem, met zorgpunten en aanbevelingen voor verbetering.

9.1.3 Lichamelijke beweging

onbelaste sportfaciliteit

Regelmatig sporten zorgt voor de nodige lichaamsbeweging en helpt bij de opbouw van een goed afweersysteem. Voor werkgevers is het onder voorwaarden mogelijk om werknemers onbelast te laten sporten. Bijvoorbeeld door op het werk een fitnessruimte in te richten waar werknemers gebruik van kunnen maken. Dit hoeft geen professioneel ingerichte ruimte met allerlei fitnessapparatuur te zijn. Een (lege) kantoorruimte waar een sportinstructeur lessen komt geven voldoet ook. In dat geval kan de werkgever gebruikmaken van de nihilwaardering voor voorzieningen op de werkplek, waardoor de voorziening onbelast is. Als het niet mogelijk is om op de werkplek te sporten, is de enige optie voor een onbelaste sportfaciliteit het gebruik van de vrije ruimte in de werkkostenregeling. Dat kan bijvoorbeeld gelden voor het verstrekken of vergoeden van een sportabonnement bij een (lokale) sportschool aan de werknemers.

Vergoeden

lidmaatschap

Voor het gebruik van de vrije ruimte maakt het verder niet uit wat de werkgever precies vergoedt, verstrekt of ter beschikking stelt. Het kan hierbij dus gaan om fitness of elke andere sport, het lidmaatschap van een sportschool of -club, maar bijvoorbeeld ook om sauna- en zonnebankgebruik. Let wel op dat het aangewezen eindheffingsloon niet meer dan 30% mag afwijken van wat in vergelijkbare omstandigheden als gebruikelijk eindheffingsloon geldt.

9.1.4 Gezonde voeding

gezond
 alternatief

De werkgever kan de gezondheid van werknemers ook positief beïnvloeden door gezonde voeding aan te bieden in de bedrijfskantine. Ook kan de werkgever zijn werknemers werkfruit aanbieden. Het is mogelijk om dit onbelast te doen. Daarnaast helpt het aanbieden van gezonde alternatieven bij een borrel of bedrijfsuitje bij de bewustwording voor gezonde voeding.

9.1.5 Stoelmassage tegen gezondheidsklachten

verhelpen

Om bepaalde gezondheidsproblemen bij werknemers te voorkomen of te verhelpen – zoals hoofdpijn, klachten aan rug, arm, nek of schouder en darmproblemen – kunnen werkgevers stoelmassages aanbieden. Sinds 2022 zijn deze niet gericht vrijgesteld, maar werkgevers kunnen stoelmassages nog wel onderbrengen in de vrije ruimte van de WKR. Bovendien geldt voor stoelmassages op de werkplek een nihilwaardering, waardoor deze ook onbelast blijven.

9.1.6 Slapen onder werktijd

powernap

herstellen

Nachtdiensten verstoren het biologische ritme van werknemers, waardoor ze sneller moe zijn dan normaal. Dit kan gevolgen hebben voor de productiviteit en kwaliteit van het werk. Een powernap tijdens de nachtdienst kan ervoor zorgen dat werknemers minder vermoeid zijn. Daarnaast is een powernap ook een optie voor werknemers met ‘normale’ werktijden. Het toestaan van een powernap onder werktijd moet wel organisatorisch kunnen. Niet iedere werkplek beschikt over slaapplaatsen en soms is het werk niet geschikt voor een onderbreking. Het hangt af van het type werk en de organisatie of een powernap kan. Maar als dit haalbaar is, kan een powernap de tevredenheid, productiviteit en het concentratievermogen van werknemers vergroten.

9.1.7 Op vakantie gaan

Werknemers hebben recht op vakantiedagen om te herstellen van het werk. De wettelijke vakantiedagen – vier maal de overeengekomen arbeidsduur per week – zijn de dagen die in de wet zijn vastgesteld. Daarnaast kunnen in de cao of arbeidsovereenkomst bovenwettelijke vakantiedagen zijn afgesproken. Iedere werknemer bouwt vakantierechten op, ook bij ziekte. Werkgevers doen er goed aan werknemers te stimuleren om van hun vakantierechten gebruik te maken.

9.1.8 Verlof opnemen

aanvullende afspraken

vrije tijd

Het komt regelmatig voor dat een werknemer vanwege een privésituatie niet kan werken. In de Wet arbeid en zorg (WAZO) zijn diverse vormen van verlof vastgelegd (zie hoofdstuk 10). Een werkgever kan ook overwegen om bovenop de bestaande verlofregelingen aanvullende verlofafspraken te maken voor werknemers. Niet alle vormen van verlof staan in de WAZO. In de arbeidsovereenkomst, een personeelsregeling of cao kunnen werkgevers aanvullende afspraken over verlof maken. Bijvoorbeeld over rouwverlof, verlof voor een uitvaart, een verhuizing of een huwelijk.

9.1.9 Onbereikbaar zijn

risico van uitval

wettelijk

Werknemers hebben baat bij ongestoorde vrije tijd. In 2019 is er een initiatiefwetsvoorstel ingediend dat onbereikbaarheid voor werknemers bij werkgevers op de agenda moet krijgen. Onder meer mobiele telefoons zorgen ervoor dat werknemers altijd bereikbaar zijn en hierdoor een druk ervaren om in hun vrije tijd te reageren op berichten van het werk. Het wetsvoorstel beoogt dat de werkgever het gesprek aangaat met werknemers en daarbij passende maatregelen neemt om het risico van uitval (in verband met burn-out- of stressklachten) door het gevoel van continu bereikbaar zijn tegen te gaan. Het wetsvoorstel is nog in behandeling bij de Tweede Kamer. Ook zonder deze wet kan een werkgever het initiatief nemen om afspraken te maken met werknemers over een vorm van recht op onbereikbaarheid.