2.1 Opvang en begeleiding

De vertrouwenspersoon vangt werknemers op die te maken hebben gehad met ongewenst gedrag en begeleidt hen. Hij kan luisteren en daarnaast tips geven over hoe zij verder kunnen handelen en het probleem kunnen aanpakken.

2.1.1 Veiligheid bieden

grote stap

Voor een melder is het vaak een grote stap om naar een vertrouwenspersoon te gaan. En het kan dan zijn dat hij – voordat hij iets vertelt – op zoek is naar veiligheid. De twee meest voorkomende vragen zijn:

• Blijft alles wat ik vertel binnen deze vier muren?
• Zal de vertrouwenspersoon niets doen met de melding zonder dat ik dat wil?

2.1.2 Luisteren

Een vertrouwenspersoon kan met meerdere intenties luisteren naar het verhaal van de melder.

• Ten eerste kan hij luisteren om de ander de ruimte te geven zijn verhaal te doen op de manier die bij hem past. Zo krijgt de ander de kans om ongewenst gedrag te verwerken door erover te praten.
• Ten tweede kan de vertrouwenspersoon luisteren om te weten te komen wat er is gebeurd. Hij luistert met in zijn achterhoofd het idee dat hij daarna goed kan meedenken.

focus

Het eerste doel is het belangrijkste voor een vertrouwenspersoon om mee te starten. Dat kan alleen als het tweede doel op de achtergrond blijft. Dat klinkt simpel, maar is best lastig. Het vraagt oefening en focus, en de vertrouwenspersoon moet reageren vanuit gevoel.

Belang

stress

Die eerste vorm van luisteren is erg belangrijk. Iemand die ongewenst gedrag heeft meegemaakt, heeft daarbij stress ervaren. Die stress zit vaak nog ergens in het lijf. Door het verhaal te doen, heeft de melder de gelegenheid die stress te ontladen. Hij kan daarbij ervaren dat hij weer grip krijgt op de werkelijkheid als hij zijn verhaal doet in een veilige setting, weg van die negatieve ervaring.

geblokkeerd

Door het geven van ongevraagd advies zet een vertrouwenspersoon de melder in zijn zwakte. De melder weet vaak uiteindelijk wel te verwoorden wat er nodig is, maar door de situatie is hij geblokkeerd. Door tot rust te komen en zich veilig te voelen, is de kans groot dat hij vanuit eigen kracht bedenkt wat nodig is. Dat vraagt om een coachende manier van begeleiden.

Tips

luisterhouding

emotie

Om goed in de luisterstand te komen, kan de vertrouwenspersoon een aantal dingen doen. De vertrouwenspersoon:

• moet zich realiseren dat hij er volledig is voor de behoefte van de ander en dat zijn eigen behoefte om te analyseren en te willen oplossen in dit stadium niet relevant is.
• heeft voordeel bij een goede luisterhouding, dus hij moet zich niet laten afleiden door e-mails en appjes en moet een geïnteresseerde houding aannemen.
• moet de ander stimuleren zijn verhaal te doen door te hummen, samen te vatten en gevoelsreflecties te geven, zoals ‘ik zie dat het je verdriet doet.’
• moet zich realiseren dat stiltes er mogen zijn. Daarin gebeurt een hoop bij de melder. Hij hoeft ze niet in te vullen. En blijft het stil, dan kan hij de melder zonder analyse uitnodigen verder te praten en zijn gevoelens te uiten, door bijvoorbeeld de volgende vragen te stellen: hoe is het om je verhaal zo te doen? Wat doet dit met je?
• moet de melder niet troosten, bijvoorbeeld door een arm om hem heen te slaan. Als de melder emoties toont, is dat prima. Ze geven een ontlading van wat er is gebeurd. Troosten stopt de ontlading.

2.1.3 Begeleiden

volgende stap

Is de melder merkbaar klaar met zijn verhaal, dan pas is het tijd om verder te kijken. Hoe merkt een vertrouwenspersoon dat? De emotie is grotendeels weg of de melder zegt naar een volgende stap te willen (‘Ik wil …’). De vertrouwenspersoon verkent met de melder wat diens behoefte is. Meestal komt daarbij één van de twee volgende situaties voor:

• hij wil alleen zijn verhaal kwijt;
• hij weet wat zijn volgende stap wordt en kan de vertrouwenspersoon vragen te helpen bij het verkennen van de mogelijke vervolgstappen.

begeleidings-taak

In het eerste geval houdt de rol van de vertrouwenspersoon hier op en kan hij aangeven dat de melder altijd terug kan komen.

In het tweede geval komt de begeleidingstaak om de hoek kijken. Daarbij kan de vertrouwenspersoon ook informatie geven over verwijzing naar bijvoorbeeld een huisarts, bedrijfsarts of bedrijfsmaatschappelijk werker.