2.1 Risicofactoren
leeftijd
Bepaalde factoren kunnen een rol spelen bij de kans voor werknemers om in de financiële problemen te raken. Denk bijvoorbeeld aan het soort huishouden, de hoogte van het inkomen, de omvang van de arbeidsduur en de leeftijd van de werknemer.
Hoogte inkomen
indicatie
hoger risico
betalingsachterstand
Hoewel de hoogte van het inkomen niet per se een indicatie hoeft te zijn voor het ontstaan van financiële problemen, is het logisch – en ook door onderzoek bewezen – dat een huishouden met een lager inkomen een hoger risico loopt om in de schulden te raken dan een huishouden met een hoger inkomen. Betalingsachterstanden en schulden komen dan ook veel vaker voor bij huishoudens met een modaal of lager inkomen dan bij huishoudens met een bovenmodaal inkomen. De modale inkomensgroep leent ook vaker geld bij familie en vrienden dan de bovenmodale inkomensgroep, en koopt vaker spullen op afbetaling.
Ook geldstress bij bovenmodaal huishouden
echtscheiding
Steeds meer huishoudens met een bovenmodaal inkomen lijken te kampen met financiële problemen die huen boven het hoofd groeien en waarbij ze hulp nodig hebben. Deze huishoudens komen vaak in de problemen doordat ze een maatschappelijke tegenslag te verwerken krijgen, bijvoorbeeld door gebeurtenissen als arbeidsongeschiktheid of echtscheiding. Maar door de stijgende prijzen en hoge inflatie neemt de geldstress onder huishoudens met hogere inkomens de afgelopen maanden snel toe. Ruim 1 miljoen huishoudens dreigen in de financiële problemen te komen. Ongeveer 60% daarvan heeft niet eerder te maken gehad met betalingsproblemen. Hierna leest u hoe u signalen van geldproblemen (en als gevolg daarvan geldstress) kunt herkennen en voorkomen.
Jongeren
De leeftijd van de werknemer kan een indicatie geven of er een verhoogd risico bestaat op het in de financiële problemen raken. Zo blijken schulden vaker voor te komen bij jongeren tot 35 jaar. En hoewel dit natuurlijk niet per se hoeft te betekenen dat er een verband bestaat tussen de leeftijd en het hebben van schulden, kunt u zich voorstellen dat jongere generaties anders met geld omgaan dan oudere generaties. Jongeren tot 35 geven vaak meer geld uit, terwijl oudere generaties juist zuiniger zijn.
Uit onderzoek van het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) blijkt dat inmiddels een op de vijf jongeren van 18 tot 26 jaar te maken heeft met ernstige betalingsproblemen.
Parttimers
flexibele arbeidsrelatie
kinderen
mantelzorger
De omvang van de arbeidsduur kan ook een rol spelen bij het risico op financiële problemen. Zo blijken parttimers of werknemers met een flexibele arbeidsrelatie een grotere kans te hebben om in de schulden te raken dan fulltime werknemers. Is het parttime werken een bewuste keuze – bijvoorbeeld om de zorg voor kinderen te kunnen combineren, terwijl de partner ook een inkomen heeft? Dan hoeft dit geen indicatie voor het mogelijke ontstaan van financiële problemen te zijn. Maar gaat het om een gedwongen keuze – bijvoorbeeld omdat de werknemer mantelzorger is – dan kan het wel een indicatie daarvan zijn. Voor de werknemer in zo’n situatie is het dan vaak niet mogelijk om het inkomen te verhogen door het aantal werkuren uit te breiden.
Hoger risico in bepaalde sectoren
uitzend-branche
In sommige sectoren hebben werknemers een hoger risico op financiële problemen. Dit komt omdat daar meer parttime banen en flexibele arbeidsverhoudingen voorkomen. Voorbeelden hiervan zijn de horeca, schoonmaakbranche, uitzendbranche en de zorg. In deze sectoren is het vaak lastig voor werknemers om het aantal werkuren uit te breiden of door te groeien naar beter betaalde werkzaamheden. Deze sectoren bieden veel laaggekwalificeerde werkzaamheden. Werknemers in deze sectoren hebben vaak door persoonlijke omstandigheden of mogelijkheden geen andere keuze dan erin te blijven werken, vanwege de lage instapdrempel en flexibiliteit.
Levensgebeurtenissen
kind
alertheid
Gebeurtenissen in het leven van een werknemer kunnen allerlei gevolgen hebben, ook op zijn financiën. Zo is de geboorte van een kind niet alleen iets wat gevierd moet worden, het brengt voor de werknemer ook een (nieuw) kostenplaatje – en mogelijke financiële problemen – met zich mee. Of denk aan de situatie dat de partner zonder werk komt te zitten. Meestal loopt het natuurlijk allemaal wel los, maar dit soort momenten vragen wel om een bepaalde alertheid om mogelijke financiële problemen bij werknemers te signaleren en dus (tijdig) aan te kunnen pakken. In paragraaf 2.3 leest u wat uw onderneming kan doen om een helpende hand te bieden bij grote levensgebeurtenissen.
Huishoudens
alleenstaand
gehuwd
Ook het soort huishouden kan een extra risico op financiële problemen met zich meebrengen. Hierbij worden de volgende soorten huishoudens onderscheiden:
- alleenstaanden zonder kinderen;
- alleenstaanden met kinderen;
- gehuwden/samenwonenden zonder kinderen;
- gehuwden/samenwonenden met kinderen.
Onderzoek laat zien dat alleenstaanden met kinderen veel vaker betalingsachterstanden en schulden hebben dan de overige huishoudens. Daarbij komt dat de betalingsachterstand vaker aanzienlijk is ten opzichte van de overige huishoudens: minstens zes perioden langer dan de rest.
lenen
Ook kopen alleenstaanden met kinderen vaker op afbetaling en lenen ze vaker geld bij familie of vrienden dan de overige huishoudens.