1.1 Verlofvormen
WAZO
loon- doorbetaling
Dit dossier gaat over de verlofvormen in de WAZO, bijvoorbeeld zwangerschapsverlof en zorgverlof. Er bestaan echter ook niet-wettelijke verlofvormen, zoals het vrijwilligersverlof of het educatief verlof. De aanduidingen ‘wettelijk’ en ‘niet-wettelijk’ zeggen niets over of uw werkgever het loon doorbetaalt of dat UWV met een uitkering bijspringt als een werknemer verlof opneemt. Er zijn namelijk wettelijke verlofvormen die de werknemer zelf moet betalen. En in een cao kunnen afspraken staan over betaalde studiedagen.
Goede onderbouwing bij weigeren verlof
bekendste verlofvormen
Als een medewerker voldoet aan de voorwaarden die bij een bepaalde verlofvorm uit de WAZO hoort, moet uw werkgever wel van goede huize komen als hij het toch wil weigeren. Ook andere afspraken maken met medewerkers over de verlofvormen uit de WAZO gaat meestal niet zomaar. In paragraaf 1.3 leest u meer over deze uitzonderlijke situaties.
1.1.1 Verlof volgens de WAZO
In de WAZO staan de bekendste vormen van verlof waar werknemers – afhankelijk van de omstandigheden – recht op hebben. Dit zijn:
- zwangerschaps- en bevallingsverlof;
- adoptie- en pleegzorgverlof;
- calamiteitenverlof en kort verzuimverlof;
- geboorteverlof;
- langdurend en kortdurend zorgverlof;
- ouderschapsverlof.
1.1.2 Verlof buiten de WAZO
geen regels
Naast de hierboven genoemde wettelijke verlofvormen bestaan er ook vormen van verlof waarover in de WAZO geen regels zijn vastgelegd. Het gaat bijvoorbeeld om:
- politiek verlof;
- vrijwilligersverlof;
- sabbatsverlof;
- studieverlof;
- verlof voorafgaand aan het pensioen.
cao
Een medewerker mag om deze verlofvormen vragen, maar uw werkgever hoeft het verlof niet te verlenen als het hem niet uitkomt. Dit verandert als de verlofvorm die de medewerker aanvraagt, is opgenomen in de cao, bedrijfsregeling of individuele arbeidsovereenkomst. In dat geval moet uw werkgever zich uiteraard aan die afspraken houden.
Goed werkgeverschap vormt de basis bij verlof
balans privé en werk
In organisaties met een gezonde bedrijfscultuur gebeurt het opnemen van verlof altijd in goed overleg, zowel als het gaat om de verlofvormen uit de WAZO als om andere vormen. Uw werkgever mag van medewerkers verwachten dat ze niet te lichtzinnig met hun verlofrechten omspringen. Medewerkers mogen op hun beurt verwachten dat uw organisatie ‘goed werkgeverschap’ nastreeft. In zo’n cultuur weigert een werkgever een verzoek om verlof niet snel, omdat hij weet dat een goede balans tussen privé en werk belangrijk is voor medewerkers.
Bijzonder verlof
buitengewoon verlof
In cao’s en bedrijfsregelingen staan vaak afspraken over vrije dagen voor een verhuizing, huwelijk, examen of rouw. Een algemene naam hiervoor is bijzonder of buitengewoon verlof. De afspraken hierover in de cao of bedrijfsregeling moet uw werkgever volgen. Vraagt een medewerker om buitengewoon verlof voor een reden die niet in de cao of bedrijfsregeling wordt genoemd? Dan mag uw werkgever zelf beslissen of hij de medewerker de gevraagde tijd gunt.
Feestdagen
Arbeidstijdenbesluit
Strikt genomen vallen ook feestdagen onder niet-wettelijk verlof. Het Arbeidstijdenbesluit noemt een lijst met feestdagen, maar de overheid verplicht werkgevers niet om op deze dagen (betaald) vrij te geven. Wel zijn er speciale regels voor de arbeidstijden op en voorafgaand aan deze dagen:
- nieuwjaarsdag;
- eerste en tweede paasdag;
- hemelvaartsdag;
- eerste en tweede pinksterdag;
- eerste en tweede kerstdag.
In de praktijk staat in de meeste cao’s dat medewerkers op deze feestdagen én op Koningsdag vrij hebben.
1.1.3 Betaald verlof
weigeren
noodsituatie
Uw werkgever kan de verlofvormen uit de WAZO bijna nooit weigeren. Maar moet hij ook het loon (volledig) doorbetalen? In ieder geval wel als de medewerker calamiteitenverlof of kortdurend zorgverlof opneemt. Deze verlofvormen duren beide zo lang als de medewerker nodig heeft om een noodsituatie op te lossen. Vaak is dat enkele uren tot dagen. Ook het geboorteverlof – eenmaal de wekelijkse arbeidsduur – moet uw werkgever doorbetalen.
Uitkering van UWV
Het zwangerschaps- en bevallingsverlof en het adoptie- of pleegzorgverlof komen voor rekening van UWV. Deze uitkeringsinstantie betaalt het loon door, maar trekt wel een grens in de vorm van het zogenoemde maximumdagloon.
doorbetalen
In de praktijk maakt UWV de uitkering meestal over aan de werkgever. Die betaalt dan het loon van de medewerker gewoon door (en vult het soms aan). Als uw organisatie dit ook zo regelt, bespaart u uw medewerkers in elk geval een hoop administratieve rompslomp in een periode waarin toch al meer dan genoeg te regelen is.
1.1.4 Onbetaald verlof
overuren
Het langdurend zorgverlof en het ouderschapsverlof zijn onbetaalde verlofvormen. Uw werkgever hoeft medewerkers die hiervan gebruikmaken dus geen loon door te betalen. Hetzelfde geldt voor aanvragen van verlofvormen waarover in de WAZO niets is geregeld. Dit verandert als in de cao andere afspraken staan. In andere gevallen zal de medewerker zijn verloftijd zelf moeten financieren. Uw werkgever kan hem mogelijk helpen door bovenwettelijke vakantiedagen terug te kopen of de medewerker overuren te laten inzetten.
Uw werkgever mag ook bij onbetaald verlof uiteraard altijd besluiten om het loon van de medewerkers toch door te betalen. Of een deel ervan. Daarmee laat hij zien dat ook het privéleven van medewerkers zijn aandacht heeft.