1.4 Het rouwproces

systematisch

inzicht

Het rouwproces omvat verschillende fasen van rouw, zoals ook genoemd door Elisabeth Kübler-Ross. Door het gebruik van de term ‘rouwfasen’ lijkt het alsof de werknemer zich systematisch door het rouwproces heen werkt. Voor u als arboadviseur is het belangrijk om te weten dat het niet zo werkt. Door de verschillende fasen kan de werknemer zichzelf leren begrijpen en krijgt hij inzicht in zijn eigen gevoelens. Het kan de werknemer helpen om grip te krijgen op het verlies.

1.4.1 Ontkenning en ongeloof

gevoelsmatig

Een eerste reactie op verlies is vaak ongeloof en ontkenning. De werknemer wil het niet weten. Hij kan niet geloven dat het waar is. De werknemer begrijpt wel dat een dierbare is overleden of dat hij zijn baan kwijt is, maar gevoelsmatig is de situatie lastig te bevatten. Hij kan de gevolgen voor de toekomst niet overzien. Ontkenning beschermt zijn geestelijke gezondheid.

Gedrag

De werknemer verandert in deze fase zijn gedrag nog niet

• Hij verwacht dat de persoon die overleden is weer de deur binnenloopt. Hij meent zelfs voetstappen of een kuchje te horen.
• Hij dekt de tafel voor twee personen.
• Hij verliest zijn baan, maar gaat ervan uit dat het wel weer goed komt.
• Hij maakt zijn lunch klaar om mee te nemen naar het werk, terwijl hij weet dat hij zijn baan kwijt is.

Onbegrip

werkelijkheid

vreemd

In de ontkenningsfase kan de werknemer met onbegrip te maken krijgen, zowel privé als op de werkvloer. De omgeving meent al snel dat hij er niet aan wil denken, dat hij de werkelijkheid niet onder ogen ziet of dat hij zich sentimenteel gedraagt. Wat de werknemer werkelijk doet, is zichzelf de tijd geven om het te begrijpen en hij veroordeelt zichzelf niet, omdat hij zich zogenaamd ‘vreemd’ gedraagt. Zijn gedrag is niet vreemd, maar juist een natuurlijke reactie.

1.4.2 Woede en boosheid

reactie

Een natuurlijke reactie na een verlies is woede en boosheid. De werknemer kan boos zijn op zijn werkgever. Waarom heeft hij het zover laten komen dat de werknemer ontslagen is? Hij kan ook boos zijn op de arts die zijn naaste heeft behandeld tijdens een ziekte. Hij heeft het gevoel dat de arts te weinig heeft gedaan of zelfs had kunnen voorkomen dat zijn naaste is overleden. Maar hij kan ook boos zijn op:

• de partner tijdens het rouwproces van de echtscheiding;
• diegene die het ongeluk veroorzaakte waardoor de werknemer fysieke of mentale beperkingen heeft gekregen;
• God, waarom heeft Hij dit de werknemer aangedaan.

Verwerkingsproces

emotie

aandacht

Boosheid is een emotie die eruit moet. Het maakt deel uit van het verwerkingsproces. Boosheid komt naar boven als de werknemer zich veilig genoeg voelt. Als hij zijn boosheid negeert, zoekt het een andere weg. De pijn van de werknemer zit verborgen onder woede. Het is belangrijk hier aandacht aan te schenken en de werknemer de kans te geven de woede te voelen. Ook al kan dit angstig zijn voor de werknemer. Het kan helpen als u hem hierbij ondersteunt.

Vervreemding

kwijtraken

ruimte

Vervreemding van familie, vrienden en collega’s kan voorkomen tijdens het rouwproces. Juist als de werknemer hen nodig heeft, raakt hij hen kwijt. Ze begrijpen de werknemer niet, sommigen haken af. Dat geeft een extra lading aan het verdriet en het gemis. De boosheid van de werknemer is een blijk van liefde. Hij heeft liefgehad en heeft nog steeds lief. De boosheid is een reactie op de oneerlijkheid van het verlies. Het is belangrijk dat de werknemer de ruimte krijgt om zijn emoties te uiten, zonder zich iets aan te trekken van wat anderen daarvan vinden. De leidinggevende of arboprofessional kan hem hierbij helpen.

1.4.3 Desoriëntatie

De werknemer heeft het gevoel de weg helemaal kwijt te zijn. Hoe moet het nu verder? Hij denkt aan vroeger.

• Als ik toen ingegrepen had, was het nooit zover gekomen.
• Was het ook niet een beetje mijn eigen schuld?
• Had ik maar nooit…

dagritme

De werknemer heeft moeite om zijn dagritme onder controle te houden en dat beïnvloedt het dagelijkse leven. Hij gaat te laat naar bed, heeft moeite met opstaan en doet de rest van de dag niet veel. De werknemer heeft verdriet, is onzeker en twijfelt over veel dingen. In plaats van in actie te komen, verstopt hij zich. Hij wil het liefst terug naar de tijd vóór het verlies.

1.4.4 Accepteren en aanvaarden

verdwenen

afgerond

Accepteren of aanvaarden betekent dat iets of iemand definitief uit het leven van de werknemer is verdwenen. Natuurlijk kunnen ontkenning, verdriet en boosheid nog steeds om de hoek komen kijken. Het ene verlies kan de werknemer misschien uiteindelijk aanvaarden en het andere verlies draagt hij zijn hele leven met zich mee. Het aanvaarden betekent niet dat het rouwproces afgerond is en er een punt achter gezet kan worden. Het verlies is voorgevallen en niet meer terug te draaien. De werknemer aanvaardt dat het gebeurd is en gaat ermee om.