1.3 Theorieën en modellen door de tijd
verwerken
Er zijn verschillende theorieën over de manier waarop mensen verlies verwerken. Deze theorieën beschrijven rouwfasen, rouwtaken of rouwprocessen. Veel mensen denken dat we standaard een aantal fasen doorlopen. Ook de omgeving zal deze fasen benoemen en de werknemer zo misschien onder druk zetten. Daardoor raakt hij makkelijk in verwarring: reageer ik niet goed? Wat wordt er van mij verwacht?
1.3.1 Rouwfasen
ontkenning
machteloos
De Zwitsers-Amerikaanse psychiater Elisabeth Kübler-Ross beschreef in 1969 de vijf fasen van rouw. Zij onderscheidt de volgende fasen:
- Ontkenning: geschokt reageren, het niet kunnen geloven.
- Boosheid: de ontkenning is vaak voorbij en de werknemer gaat op zoek naar een schuldige.
- Onderhandelen of vechten: de werknemer stelt bepaalde doelen voor zichzelf, zoals het lopen van een marathon, iemand ergens op aanspreken, ingaan tegen een diagnose van een arts, of ontslag aanvechten.
- Depressie: de werkelijkheid dringt door. De werknemer voelt zich niet begrepen of machteloos. Hij isoleert zich van de buitenwereld. In deze fase kan de werknemer ook alcohol, drugs of medicijnen gaan gebruiken.
- Aanvaarding: de werknemer aanvaardt de ingrijpende gebeurtenis en is zich ervan bewust dat hij er niets meer aan kan veranderen. Langzaam pakt hij de draad van het leven weer op.
Er is geen duidelijk begin- en eindpunt van rouw en er zijn geen vaste reacties die daarbij horen. Soms slaat iemand een fase over, blijft er juist in hangen of gaat zelfs terug naar een eerdere fase.
1.3.2 Rouwtaken
doorleven
De Amerikaanse rouwdeskundige William Worden heeft het niet over rouwfasen, maar over rouwtaken. Een persoon in rouw doorloopt al deze rouwtaken, maar dit gebeurt niet in een vaste volgorde:
- het aanvaarden van de realiteit van het verlies;
- de pijn van het verlies voelen en doorleven;
- zich aanpassen aan een nieuw leven waarin de overledene niet meer aanwezig is;
- het verlies een plek geven en verder kunnen leven.
kritiek
De rouwfasen en rouwtaken waren jarenlang een richtsnoer, maar er is ook kritiek. De fasen van Kübler-Ross volgen elkaar in de praktijk niet zo netjes op. Bij de rouwtaken lijkt het erop dat de rouwende alle vier de taken moet doorlopen om het verlies te verwerken. Bij rouw gaat het niet altijd zo.
1.3.3 Duaal procesmodel
evenwicht
Volgens het duale procesmodel van Margaret Stroebe en Henk Schut is rouwen een slingerend proces, waarbij een werknemer naar een nieuw evenwicht op zoek gaat. Het ene moment kan de werknemer de hele wereld aan, het andere moment gaat hij weer helemaal op in het verlies. Dit kan een langere periode duren, maar ook een uur of een dag.