6.2 Oorzaak en aanleiding
basisoorzaak
laatste zetje
grote haast
De oorzaak van een arbeidsongeval achterhalen, klinkt eenvoudig. Toch is dat vaak niet het geval, want veel factoren dragen bij aan het ontstaan van een ongeval:
- Basisoorzaak: vaak zijn er bij een arbeidsongeval een of meer factoren aan te wijzen die bepalend zijn voor het plaatsvinden van het ongeval. Als u deze factor of factoren wegneemt, kunt u het ongeval voorkomen. Denk hierbij aan bijvoorbeeld het ontwerp van een machine of de kennis van een werknemer.
- Aanleiding: dit is een factor die veroorzaakt dat een ongeval zich direct voordoet. De voorwaarden voor het ongeval waren al aanwezig, maar deze aanleiding was het laatste zetje. Denk dan bijvoorbeeld aan het omzeilen van een beveiliging op een machine.
- Bijkomende factoren: dit zijn factoren die ieder op zich geen arbeidsongeval veroorzaken, maar wel aan het ontstaan of mogelijk maken hiervan bijdragen. Als deze factoren ontbreken, kan het ongeval zich alsnog voordoen, maar wordt de kans daarop wel kleiner. Denk maar aan een medewerker die de taal waarin de instructie is gegeven niet goed beheerst of een werknemer die met grote haast een klus probeert te klaren.
Wilt u de kans op een arbeidsongeval maximaal verkleinen, dan moet u zowel de basisoorzaken als de mogelijke aanleidingen en de bijkomende factoren zoveel mogelijk beperken.
6.2.1 Soorten oorzaken
Hoewel er eindeloos veel oorzaken voor arbeidsongevallen mogelijk zijn, kunt u deze opdelen in drie categorieën: technische, organisatorische en gedragsfactoren. Een ongeval wordt altijd veroorzaakt door één of meerdere van deze factoren en die kunnen zowel basisoorzaak als aanleiding van het ongeval zijn.
Technische factoren
technische hulpmiddelen
Technische problemen of gebreken kunnen opeens tot een gevaarlijke situatie leiden of gezondheidsschade opleveren. Denkt u maar aan kortsluiting die brand veroorzaakt, de noodstop op een gevaarlijk machine die niet werkt, een kapotte of ontbrekende veiligheidskap of een afzuiging voor gevaarlijke stoffen die hapert. Deze oorzaken zijn te voorkomen door technische hulpmiddelen en arbeidsmiddelen periodiek uitgebreid te controleren.
Organisatorische factoren
lang doorwerken
Werknemers denken zelf vaak minder snel aan organisatorische factoren, maar ook die spelen een grote rol bij het veroorzaken van ongevallen. Werknemers die te lang doorwerken en daardoor hun concentratie verliezen, lopen extra risico. Ook onvoldoende organisatie van structureel onderhoud aan machines en persoonlijke beschermingsmiddelen kan een rol spelen.
Werknemers bewust maken van het nut van beschermingsmiddelen is dus een organisatorische factor. Of zij die opvolgen is een gedragsfactor.
Gedragsfactoren
ogen open
Ten slotte zijn er de gedragsfactoren. Veilig gedrag is cruciaal bij het voorkomen van arbeidsongevallen. Werknemers moeten hun ogen goed open houden en veiligheidsinstructies opvolgen. Doen ze dat niet, bijvoorbeeld omdat het werk sneller gaat zónder die veiligheidskap, dan is de kans groot dat het een keer misgaat.
De belangrijkste oorzaken van arbeidsongevallen zijn: vallen van hoogte, contact met bewegende delen van een machine, vallende objecten.