6.2 Toelichting op artikel 32
scenario’s
Bij ieder vraagstuk dat u tegenkomt, moet u de vraag stellen: wat zegt de cao daarover? Er zijn diverse scenario’s mogelijk als het gaat om de OR en de cao. Uiteraard is het allereerst de vraag of uw organisatie onder een cao valt.
Wel of geen cao?
U kunt nagaan bij de vakbond of de werkgeversorganisatie of er een cao geldt voor uw organisatie. Als uw organisatie geen lid is van een werkgeversvereniging, kan het zijn dat de organisatie onder een algemeen verbindend verklaarde (avv) cao valt. Alle cao’s en avv-bepalingen zijn aangemeld bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Op cao.minszw.nl vindt u meer informatie over cao’s.
6.2.1 Organisaties zonder cao
ruimte
Is er geen cao, dan hoeft u er natuurlijk ook geen rekening mee te houden. De OR heeft dan alle ruimte om afspraken te maken met de bestuurder. Juist dan is het van belang dat u die ruimte ook gebruikt: er is namelijk geen richtlijn.
Wat te doen?
wettelijke regels
Als er geen cao van toepassing is, mag de werkgever zelf bepalen hoe hij het arbeidsvoorwaardenpakket invult. Dat kan collectief via een personeelsreglement of apart met elke individuele werknemer. Hij moet dan wel de wettelijke regels in acht nemen en overleggen met uw OR. Bij bepaalde secundaire arbeidsvoorwaarden heeft u instemmingsrecht.
6.2.2 Organisaties met cao
invloed
Als er wel een cao is voor uw organisatie, wil dat nog niet zeggen dat uw OR geen inspraak heeft. U heeft dan nog steeds legio mogelijkheden om invloed uit te oefenen.
Beperking zeggenschap
goed kennen
In sommige cao’s zijn uw bevoegdheden ingeperkt. De WOR staat dit toe in artikel 32, lid 3. Waar uw ondernemingsraad normaal gesproken instemmingsrecht heeft, bevat de cao al een afspraak en die gaat vóór het instemmingsrecht. Ook al is alles geregeld in de cao: u moet de cao nog steeds goed kennen. Want het is uw plicht om te controleren of de werkgever zich houdt aan zijn nalevingsplicht van de cao. Dit staat in artikel 28 WOR.
Geen beperkende bepalingen
wetten
Het kan zijn dat de cao niets zegt over een onderwerp. In dat geval is de situatie voor dat onderwerp vergelijkbaar met de situatie waarin er geen cao op uw organisatie van toepassing is. Uw OR heeft dus alle ruimte. U moet wel de bepalingen uit de WOR en andere wetten in acht nemen. Meestal krijgt u te maken met een mix: de cao legt sommige arbeidsvoorwaarden vast en laat andere onderwerpen vrij.
Minimale beperking
meer uit slepen
Er is nog een mogelijkheid: de cao bevat wél een bepaling over een onderwerp, maar legt hierbij alleen een minimum vast. In dit soort gevallen is er ruimte voor de OR. Dan kan uw raad proberen of het mogelijk is om er meer uit te slepen voor de werknemers van uw organisatie in het overleg met de werkgever. Ook kan het zijn dat de cao werkgever en werknemers de ruimte geeft om een bepaalde arbeidsvoorwaarde zelf in te vullen.
6.2.3 Extra bevoegdheden
regelmatig
De cao kan de ondernemingsraad ook extra bevoegdheden geven in plaats van de bevoegdheden van uw OR in te perken. En dat is regelmatig het geval. In de praktijk geven cao’s vaak extra instemmings-, advies- of overeenstemmingsrechten aan de ondernemingsraad. In de cao kunnen de partijen bijvoorbeeld afspreken dat de werkgever bepaalde regelingen mag uitvoeren, vooropgesteld dat de OR daarmee instemt.
Interpretatie
gunstig
U kunt ook extra onderhandelingsruimte creëren als de cao op bepaalde punten wat onduidelijk of zelfs vaag is. Een bepaling kunt u dan op meerdere manieren interpreteren, waarbij u deze natuurlijk zo gunstig mogelijk voor de werknemers opvat. De werkgever zal echter proberen om de bepaling in zijn eigen voordeel om te buigen. Kortom: als de cao ruimte laat voor interpretatie, moet u op uw strepen gaan staan en waar mogelijk het instemmingsrecht alsnog opeisen.
Extraatjes in de cao
De cao kan nog meer extraatjes bevatten. In sommige cao’s is bijvoorbeeld vastgelegd dat een organisatie verplicht is om een OR in te stellen als minimaal 35 werknemers in dienst zijn. Normaal gesproken moet dat pas bij vijftig werknemers. De cao Welzijn en maatschappelijke dienstverlening bevat bijvoorbeeld zo’n bepaling.
Ook geeft die cao de leden van de ondernemingsraad zeventig uur om te besteden aan het OR-werk of honderd uur als er meer dan vijftig werknemers in de organisatie werken. In de WOR is het minimum vastgesteld op zestig uur per jaar.
Overeenstemming bestuurder en OR
niet in beroep
In sommige gevallen mag de werkgever alleen afwijken van een cao-bepaling als de OR en de bestuurder het daarover schriftelijk met elkaar eens zijn: het overeenstemmingsrecht. Komt u er op deze punten niet uit met uw bestuurder, dan blijft de bepaling in de cao overeind. Bij het overeenstemmingsrecht kan uw bestuurder – in tegenstelling tot het instemmingsrecht – niet in beroep gaan als de OR niet instemt met de afwijking van de cao-bepaling. Hierdoor is het overeenstemmingsrecht een krachtiger recht dan het instemmingsrecht.
De extra bevoegdheden op basis van de cao gelden voor de duur van de cao. Deze bevoegdheden houden dus op te bestaan als die cao afloopt en er geen nieuwe wordt afgesloten. Ook bestaat er altijd de mogelijkheid dat de extra bevoegdheden ‘sneuvelen’ in de onderhandelingen.
6.2.4 Inhoud van de cao
precies
Geen cao is hetzelfde. De Nederlandse wetgeving geeft geen concrete richtlijnen voor de inhoud van de cao. De uitkomsten van de cao-onderhandelingen bepalen wat wel of niet in de cao komt te staan. Als u met een cao te maken heeft, zult u deze goed moeten doorlezen om precies te weten welke onderwerpen aan bod komen. En belangrijker: waar uw OR ruimte heeft om het (personeels)beleid te beïnvloeden.
6.2.5 Opbouw
De inhoud mag verschillen, de opbouw van een cao is vergelijkbaar. Aan het begin vindt u algemene bepalingen, zoals de werkingssfeer en het karakter van de cao. Daarnaast zijn op deze plek vaak definities van algemene begrippen opgenomen.
Kern
vergoeding
De collectieve afspraken over de arbeidsvoorwaarden vormen de kern van de cao. Dit zijn de voorwaarden waaronder een werknemer zijn werk verricht. Hieronder vallen afspraken over wat zijn taken zijn, wanneer hij deze moet uitvoeren en welke vergoeding hij daarvoor ontvangt.