1.2 De zes leefstijlgebieden

gezondheid en gedrag

Gezond leven betekent een omslag van ziekte en zorg naar leefstijl of gezondheid en gedrag. U kunt bij gezond leven zes leefstijlgebieden onderscheiden (zie de afbeelding).

1.2.1 Welbevinden

vormen

herstel en overleving

zelfontplooiing

Welbevinden kan bijdragen aan veerkracht. Mensen die meer welbevinden ervaren, zijn beter in staat om met dagelijkse stressfactoren en ingrijpende gebeurtenissen in het leven om te gaan. De wereldgezondheidsorganisatie (WHO) onderscheidt drie componenten van welbevinden:

• Psychisch welbevinden: dit is gerelateerd aan leeftijd, geslacht, sociaal-economische status en etniciteit. De innerlijke bevrediging van de behoefte aan autonomie, competentie en verbondenheid leidt tot ervaring van geluk in verschillende vormen:
  • doelgerichtheid: weten waar je heen wilt en de ervaring van zinvolheid;
  • persoonlijke groei: gevoel van voortgaande ontwikkeling;
  • autonomie: zelf de regie mogen en kunnen nemen;
  • omgeving: effectief gebruik van alle mogelijkheden;
  • zelfacceptatie: herkenning en erkenning van positieve en negatieve eigenschappen;
  • positieve relaties: vertrouwensvolle relaties.
• Emotioneel welbevinden: dit heeft een gunstig effect op herstel en overleving van mensen met lichamelijke aandoeningen.
• Sociaal welbevinden: naast het psychisch welbevinden wordt tegenwoordig ook het sociaal welbevinden onderscheiden. Het psychisch welbevinden verwijst naar het optimaal functioneren van het individu en het sociaal welbevinden naar zelfontplooiing in de maatschappij.

1.2.2 Stress- en energiemanagement

spanning en ontspanning

Stressmanagement houdt in dat mensen het onderscheid kunnen maken tussen positieve en negatieve stress. Zolang spanning en ontspanning met elkaar in balans zijn en elkaar regelmatig afwisselen, blijven mensen in de bekende bandbreedte. Door de overload aan stress en op den duur het stapeleffect ontstaat er chronisch herstelgebrek.

twee functies

Stress is in principe functioneel: het droeg in de oertijd bij aan de keuze om te vechten of te vluchten. Daarnaast zijn er nog twee functies die samenhangen met dit overlevingsmechanisme, namelijk bevriezen of het zogeheten ‘flocking, tell and befriend’. Dit laatste verschijnsel komt veel terug in organisaties en met name bij vrouwen. Zij zoeken elkaar op, omdat dit een gevoel van veiligheid geeft. De groepsleden praten en delen veel zaken. Vaak vindt er groepsbeïnvloeding plaats.

Energiemanagement

tijd om op te laden

Energiemanagement houdt in dat werknemers hun energie over de gehele dag kunnen managen. Ze nemen regelmatig de tijd om op te laden, herkennen de oorzaken van energieverlies (dit zijn de zogenoemde energielekken) en rusten op het juiste moment uit.

1.2.3 Voeding

evenwichtig en gevarieerd

gezond menu

Onder een gezonde en verantwoorde voeding wordt verstaan dat de voeding evenwichtig en gevarieerd is. Een gezonde, evenwichtige voeding bevat de juiste hoeveelheden energie. Daarbij kunt u macronutriënten (eiwitten, koolhydraten, vetten) en micronutriënten (vitaminen, mineralen en spoorelementen) onderscheiden. Idealiter zijn deze voedingsstoffen afkomstig van veel verschillende soorten voedingsbronnen. Een gezond menu is rijk aan groente, fruit, peulvruchten, noten, vis, volkorenproducten, bevat voldoende melkproducten en is arm aan rood en bewerkt vlees, alcoholische en suikerhoudende dranken, zout en verzadigde vetzuren.

1.2.4 Beweging

actievere ­leefstijl

Aandacht voor beweging speelt in onze maatschappij een steeds grotere rol. Regelmatig bewegen draagt op allerlei manieren bij aan de gezondheid. Het bevorderen van een actievere leefstijl levert positieve effecten op en zorgt ook voor preventie. Er is een samenhang tussen fysiek en mentaal in beweging komen. Voor veel chronische aandoeningen is voldoende bewegen een manier om klachten te beperken. De praktijk wijst uit dat de groep met aandoeningen juist relatief weinig beweegt.

1.2.5 Slaap

circadiaanse ritme

Het belangrijkste ritme van de biologische klok is het 24 uursritme, het zogeheten circadiaanse ritme. Het regelt niet alleen het slaap-waakritme, maar ook de lichaamstemperatuur, de hormoonafgifte en het hartritme. Tijdens de slaap herstelt de mens niet alleen fysiek en mentaal, maar schonen we ook het brein op. Afvalstoffen worden afgevoerd en het werkgeheugen wordt leeggemaakt.

1.2.6 Relaties en netwerk

onverdeelde aandacht

Relaties met anderen dragen bij aan een gevoel van zingeving. Gezien en gehoord worden is namelijk een basisbehoefte. Mensen zijn sociale wezens en juist de ondersteunende relaties zijn van belang. De zwakke verbindingen (zoals een netwerk, kennissen en zakenrelaties) maken ons empathischer, minder oordelend en openstaand voor nieuw contact. Dagelijks hebben we slechts tien minuten onverdeelde aandacht nodig. Dit lijkt weinig, maar door alle prikkels en afleidingen, zoals de smartphone, de tv en drukke kantoren, krijgt niet iedereen deze hoeveelheid aandacht.

Ontwikkeling

Naast de eigen persoonlijke ontwikkeling valt ook het ontwikkelen van anderen in het gebied van de persoonlijke ontwikkeling. Als arboprofessional heeft u daar ook mee te maken, aangezien u uw werknemers kennis bijbrengt over veiligheid, gezondheid en welzijn.

Drieluik vitaliteit

drie zaken

Het drieluik vitaliteit draagt bij aan de ontwikkeling van mensen op het gebied van gezondheid en vitaliteit. U kunt de volgende drie zaken onderscheiden:

mentaal: psyche, welzijn, zingeving;

fysiek: gericht op het lichaam, beweging, voeding;

omgeving: werk, maatschappij, financiën, sociale aspecten, juridische gevolgen.