2.3 Rouwproces niet goed doorlopen

Als de werknemer het rouwproces niet goed doorloopt, dan kan dit zich uiten in gecompliceerde of vastzittende rouw.

2.3.1 Anticiperende rouw

ongeneeslijk

Een andere vorm van rouw is de anticiperende rouw: als iemand nog leeft. De rouw betreft een dierbare (of de werknemer zelf) – bij verlies van gezondheid door een ongeneeslijke of ingrijpende ziekte. Stap voor stap neemt de werknemer afscheid.

Ander gedrag

wisselend

isoleren

Bij anticiperende rouw zijn de gevoelens vergelijkbaar met het rouwproces na een overlijden. Alleen wordt het vaak onderschat, omdat de persoon er nog is. Het rouwproces begint dus al vóór het overlijden. Ontkenning is de natuurlijke reactie, aangezien dit beschermt tegen de pijn. Het slingerende effect van sterk wisselende gevoelens van ontkenning, verdriet, boosheid, schuld, soms hoop en berusting kan wanhoop of juist onrealistisch optimisme in de hand werken. Dit kost uiteraard ook veel energie en zorgt op verschillende vlakken voor ander gedrag bij de werknemer.

• Vertrouwde rolpatronen: de werknemer kan verzorgend gedrag meenemen naar het werk.
• Gelijkwaardigheid in de relatie: de werknemer kan meer behoefte hebben aan gesprekken, om gehoord en gezien te worden, aangezien thuis alles om de zieke draait.
• Onderlinge steun: de werknemer kan meer verwachten van collega’s zonder dit uit te spreken.
• Sociale contacten: de werknemer heeft geen verhalen meer te delen en kan met afgunst reageren op collega’s.
• De vrijheid om eigen tijd in te delen: de werknemer isoleert zich, omdat hij geen vrijheid meer heeft om zijn eigen tijd in te delen.
• Gezamenlijke toekomst: de werknemer leeft meer bij de dag, en toekomstgericht werken en handelen kan lastig worden.

2.3.2 Gecompliceerde rouw

functioneren

signalen

persoonlijke verzorging

Gecompliceerde rouw – ook wel complexe rouw genoemd – betekent dat de werknemer niet goed meer kan functioneren in het dagelijks leven en op de werkvloer. De rouw blijft acuut en duurt al langer dan een jaar. De pijn en het verdriet blijven ondraaglijk. De werknemer kan niet rouwen, omdat de pijn en het verdriet te groot zijn en hij dat het liefst wil vermijden. Hieronder vindt u de signalen die horen bij gecompliceerde rouw:

• intens verlangen naar de overledene;
• nergens anders meer aan kunnen denken;
• een overmatig gevoel van verdriet en pijn;
• zich nergens meer op kunnen concentreren, geen focus meer op andere dingen;
• blijven hangen in rouw, weinig bezig zijn met persoonlijke verzorging;
• verbitterd zijn om de dood van de overledene;
• boos zijn over waarom het is gebeurd;
• geen positieve herinneringen terug kunnen halen;
• gevoelloos, geen betekenis geven aan het leven;
• vinden dat het leven geen zin meer heeft zonder de overledene;
• zelf ook niet meer willen leven.

Stoornissen

risico

Gecompliceerde rouw kan leiden tot angst(stoornissen), slaapstoornissen, posttraumatisch stresssyndroom (PTSS), langdurige problemen zowel privé als op het werk, depressie, gebruik van alcohol, drugs, medicatie en suïcidale gedachten en gedrag. Daarnaast is er ook een verhoogd risico op lichamelijke symptomen of gezondheidsproblemen zoals een hoge bloeddruk, kanker en hartaandoeningen. In dit geval is er wel sprake van een afwijkende vorm van rouw en het is belangrijk om hiervoor professionele hulp in te schakelen.

Opletten

Let in verband met gecompliceerde rouw extra op bij werknemers die rouwen om:

• het overlijden van een kind;
• het verlies van een ondersteuningssysteem of hechte vriendschap;
• een plotselinge of gewelddadige dood, zoals moord, zelfdoding of een auto-ongeluk;
• financiële problemen.

Studies tonen aan dat gecompliceerde rouw vaak wordt verward met een psychische aandoening zoals angst, depressie of ADHD. Vaak worden er dus verkeerde diagnoses gesteld, omdat er eigenlijk sprake is van (gecompliceerde) rouw.

2.3.3 Vastzittende rouw

realiteit

duizeligheid

Bij vastzittende rouw wil of durft de werknemer de gevoelens die naar boven komen uit zelfbescherming eigenlijk niet toe te laten. Hij durft de realiteit niet onder ogen te zien en de emoties en gevoelens van de werknemer komen vast te zitten. Dit uit zich vaak in lichamelijke klachten. Deze zijn op zich niet ernstig, maar beperken wel het dagelijkse en werkende leven. De werknemer kan (vaker) klagen of het tussendoor hebben over onder andere:

• hoofdpijn: wat weer kan leiden tot eerder naar huis gaan en niet deelnemen aan werkactiviteiten.
• duizeligheid: door te weinig eten;
• weinig tot geen energie: dat veroorzaakt vermoeidheid;
• vaak willen eten: obsessief altijd eten in de buurt moeten hebben;
• gewrichtsklachten: niet mee gaan lunchwandelen.

Er volgt weer ander gedrag op deze lichamelijke klachten, waardoor er beperkingen en belemmeringen voor de werknemer ontstaan om het rouwproces op een natuurlijke manier te laten plaatsvinden.

2.3.4 Burn-out door rouw

overlevingsmodus

Door een verliessituatie ontstaat er rouw en kan een burn-out op de loer liggen. Een burn-out kan door meerdere oorzaken ontstaan. Bijvoorbeeld als een werknemer moeite heeft met grenzen stellen, geen plezier meer in zijn werk heeft, vanwege privéomstandigheden, maar ook door het niet uiten van gevoelens of door het uit de weg gaan van gesprekken. De werknemer gaat in overlevingsmodus door gevoelens te onderdrukken en maar door te rennen om het verdriet niet te voelen. Soms heeft iemand deze overlevingsstand nodig, omdat het verlies te groot kan zijn om het in één keer aan te kunnen. Houdt dit te lang aan, dan gaat het lichaam protesteren. Dit houdt de werknemer niet lang vol. Dit resulteert dan in een burn-out.

Hulp inschakelen

Voor u als arboprofessional is het belangrijk om aandacht te schenken aan de rouwende werknemer en hem goed te begeleiden. U kunt misschien een burn-out voorkomen bij de werknemer door hier tijdig op in te springen.