7.1 Voorbereiden van verkiezingen
vroeg
Een goede voorbereiding is het halve werk. Dat geldt voor veel zaken, en zeker ook voor OR-verkiezingen. Een jaar van tevoren al bezig zijn met de komende verkiezingen klinkt misschien wat vroeg, maar is het zeker niet.
Volgens artikel 12 van de Wet op de ondernemingsraden (WOR) treden de OR-leden om de drie jaar tegelijkertijd af. Het is echter mogelijk om hierover afwijkende afspraken te maken in het OR-reglement.
Interne voorbereidingen
risico
Dat de OR één jaar vooruit denkt als het gaat om verkiezingen, betekent natuurlijk niet dat de achterban hier al iets van hoeft te merken. Dan bestaat het risico dat ze al verkiezingsmoe zijn voordat die verkiezing is begonnen. In eerste instantie gaat het om interne voorbereidingen.
Verkiezingsprocedure
De OR moet allereerst aandacht besteden aan de verkiezingsprocedure. Ligt er een goede basis van de vorige verkiezingen? Of moet de procedure worden aangepast? Als de verkiezingen naderen, moet voor iedereen duidelijk zijn – of eenvoudig terug te zoeken zijn – hoe alles moet verlopen.
Op rendement.nl/ordossier vindt u een tool om eenvoudig een oproepkaart op te stellen voor de kiesgerechtigde werknemers om te stemmen tijdens de OR-verkiezingen. Elke kiesgerechtigde werknemer moet persoonlijk een oproep krijgen van uw OR.
Kandidaten
kandidatenlijst
kwaliteiten
geschikt
opstapje
Vervolgens is het zaak om een kieslijst op te stellen. Zonder kandidaten geen verkiezingen, dus dat is uiteraard een belangrijk aandachtspunt. Om tijdig met een goede kandidatenlijst te komen, moet de OR de volgende zaken helder krijgen:
- Hoeveel OR-leden zijn opnieuw verkiesbaar, en hoeveel nieuwe kandidaten moeten er minimaal bij komen?
- Waar moeten nieuwe kandidaten bij voorkeur aan voldoen? Welke kwaliteiten zouden een goede aanvulling zijn op de huidige OR? Uit welke delen van de organisatie komen nu geen OR-leden, waarbij het natuurlijk belangrijk is dat deze ook in de raad vertegenwoordigd zijn?
- Hoe gaat de OR op zoek naar nieuwe kandidaten? Via welke kanalen wordt een algemene oproep geplaatst? Kennen OR-leden geschikte collega’s?
- Heeft uw OR een netwerk met mensen die eens kunnen rondvragen in hun directe werkomgeving? De OR zelf heeft immers maar een deel van de werknemers in beeld.
- Zitten er in de commissies nog actieve werknemers die mogelijk interesse hebben om een opstapje te maken naar de OR?
De WOR over OR-verkiezingen
geheim
De artikelen 9, 10 en 11 van de Wet op de ondernemingsraden (WOR) bevatten de verplichtingen voor OR-verkiezingen. De OR-leden moeten bij geheime schriftelijke stemmen worden gekozen, aan de hand van één of meer kandidatenlijsten. Een kandidatenlijst kan bestaan uit leden van een vakbond of uit kiesgerechtigde werknemers die geen vakbondslid zijn. Die laatste kunnen zich ook individueel verkiesbaar stellen.
Representatief
kiesgerechtigd
kiesstelsel
Uw OR moet zorgen voor representatieve vertegenwoordiging van de achterban. Hiervoor moet u mogelijk kiesgroepen instellen, bijvoorbeeld per afdeling of per functiegroep. Neem in het OR-reglement op welke regels gelden voor de verkiezing: hoe de lijsten van kiesgerechtigden en verkiesbare werknemers worden vastgesteld, welke termijnen gelden voor het indienen van de lijsten, hoe uw OR bepaalt of een kandidatenlijst geldig is en hoe u de definitieve kandidatenlijsten vaststelt en bekendmaakt. Let ook op het kiesstelsel. Bij het personenstelsel brengt de kiezer meestal voor elke zetel één stem uit. De kandidaten met de meeste stemmen komen in de OR. Bij het lijstenstelsel brengt de kiezer slechts één stem uit. Op de kandidatenlijst staan meerdere kandidaten met overeenkomstige belangen en ideeën, zoals bij de Tweede Kamerverkiezingen. Op rendement.nl/ordossier vindt u een infographic over de twee soorten kiesstelsels.
Overzicht
wettelijk
Met behulp van bovenstaande vragen ontstaat een eerste overzicht van wat er nodig is om tot een nieuwe OR te komen. Uw OR is verplicht om werknemersorganisaties in de gelegenheid te stellen om kandidatenlijsten aan te leveren voor de OR-verkiezingen. Vakbonden hebben het wettelijke recht om kandidaten te stellen. Toch blijft de verantwoordelijkheid voor het vinden van geschikte opvolgers vooral bij de OR. U moet erop toezien dat de kieslijst er tijdig ligt, en de vakbond hier aan herinneren.
Op rendement.nl/ordossier vindt u een maatwerkbrief waarmee u de vakbonden informeert over de datum van de OR-verkiezingen. Er is ook een brief beschikbaar om de achterban te informeren over deze datum.
Geldigheid
papier
Om de uitslag te bepalen, moet de OR kijken of de uitgebrachte stemmen geldig zijn. Elektronische stemmen zijn altijd geldig, aangezien ongeldige stemmen niet worden geaccepteerd door het programma. Bij papieren stemmen bekijkt de verkiezingscommissie of het aantal stemmen correct is en of gebruik is gemaakt van een gewaarmerkt biljet. Ook moet duidelijk zijn op wie er is gestemd. Bij twijfel is de stem ongeldig.
Campagneplan
doel
communicatiemiddelen
Staat de kandidatenlijst eenmaal, dan is het zaak om de verkiezing onder de aandacht van de werknemers te brengen. Daarvoor moet de OR een campagneplan opstellen. In het plan staan in ieder geval de volgende onderdelen:
- Wat is het doel van de campagne?
- Welke boodschappen wil uw OR in de campagne uitdragen?
- Welke communicatiemiddelen gaat u gebruiken?
- In welke volgorde gaat dit gebeuren?
Campagneboodschap
consistent
De verkiezingsprocedure geldt als uitgangspunt voor het campagneplan van de OR, aangezien daarin al staat welke termijnen gelden gedurende de campagne en verkiezing. Let erop dat de campagneboodschap helder en consistent is. De achterban moet voldoende informatie over de verkiezing krijgen zonder kans op overkill. Een doordachte opbouw van de campagne tot aan de verkiezingsdag is dus essentieel.
Verdeel de taken
cursus
Denk na over de rolverdeling tijdens de voorbereidingen. Welke OR-leden buigen zich over het opstellen en uitvoeren van het campagneplan? Is het gewenst om er werknemers van buiten de ondernemingsraad bij te betrekken? Misschien kunnen de betrokkenen zelfs een cursus of training volgen op het gebied van OR-verkiezingen en campagne voeren.
Vakbond
strijd
versterken
Is er sprake van het gebruik van kieslijsten via de vakbond, dan ontaardt de campagne soms in een strijd tussen de verschillende fracties. Een beetje discussie kan de campagne interessanter en levendiger maken. Maar uw OR moet wel in de gaten houden dat de sfeer niet omslaat door te veel moddergooien tussen de vakbonden. Werknemers zullen inhoudelijk weinig van de onderlinge strijd begrijpen, en in het belang van de OR is het ook niet: u moet dan later puinruimen en de gemoederen bedaren. Dit helpt ook niet in het versterken van uw relatie met de achterban.
Afspraken
Het is de rol van de ondernemingsraad om de belangen van de achterban in het oog te houden, en om ook aan de bel te trekken als de verkiezingsstrijd te hevig dreigt te worden. Het is dan zaak om in overleg te gaan met de vakbondsfracties en goede afspraken te maken over het vervolg van de campagne.
Ook actie na de verkiezingen
radiostilte
Het is een veelgemaakte fout: de OR heeft een geslaagde campagneperiode georganiseerd, de verkiezingsdag is achter de rug… en dan niets. Tenminste, zo komt het op de achterban over. De verkiezingsactiviteiten worden van het ene op het andere moment gestaakt, de OR verdwijnt van het strijdtoneel en er volgt radiostilte. Dat is niet eerlijk ten opzichte van werknemers die de moeite hebben genomen zich in de verkiezingen te verdiepen en te stemmen. Zij hebben het recht te horen hoe het verdergaat.
Communiceren
stemmen
betrokkenheid
Hoort de achterban niets, dan kunnen ze gaan denken dat de raad alleen de moeite neemt om met de achterban te communiceren als er stemmen te winnen zijn. De ondernemingsraad moet dus ook na de verkiezingen de achterban op de hoogte blijven houden: wat gebeurt er in de praktijk met de verkiezingsresultaten? Waar gaat de nieuwe ondernemingsraad allemaal mee aan de slag? Het kan daarbij handig zijn om vooraf al in het campagneplan op te nemen hoe en waarover de ondernemingsraad na afloop van de verkiezingen met de achterban communiceert. De uitslag is een belangrijk contactmoment met de achterban. Denk dus na over hoe uw OR de resultaten van de verkiezingen wil presenteren. Een interessante presentatie vergroot de zichtbaarheid van uw OR en creëert meer betrokkenheid.