2.1 De WOR is de basis voor het OR-werk
overlegvergadering
De basiselementen van de WOR worden zichtbaar zodra de bestuurder een ingrijpende beslissing wil nemen. In veel gevallen moet hij de OR hierover inlichten in de overlegvergadering en om advies vragen (artikel 25 WOR). Belangrijke besluiten op het gebied van het personeelsbeleid hebben zelfs instemming nodig van de OR (artikel 27 WOR). Buiten het advies- en instemmingsrecht om mag de OR op alle terreinen zelf met initiatiefvoorstellen komen. Doet uw OR een initiatiefvoorstel, dan moeten de bestuurder en uw OR binnen twee weken daarover overleg voeren (artikel 23 WOR).
Artikel 28 – speciale taken van de OR
zorgtaken
Artikel 28 van de Wet op de ondernemingsraden kent een aantal zorgtaken toe aan de OR. Deze zogeheten stimulerende taken richten zich op:
- het bevorderen van de naleving van arbeidsvoorwaarden, -omstandigheden en arbeids- en rusttijden (lid 1);
- het bevorderen van werkoverleg en intern overdragen van bevoegdheden in de organisatie (delegatie) (lid 2);
- het waken voor discriminatie en het bevorderen van de gelijke behandeling van met name mannen en vrouwen, arbeidsgehandicapten en minderheden (lid 3);
- het bevorderen van het organisatiebeleid gericht op het milieu (lid 4).
beroepsprocedure
Door al dat overleg en de instemmings- en adviesaanvragen liggen conflicten met de bestuurder op de loer. Gelukkig voorziet de WOR daarin met een duidelijke beroepsprocedure (artikel 26). Op rendement.nl/ordossier vindt u een handige poster over de OR-beroepsprocedure! Zo kan de OR voor bemiddeling naar de bedrijfscommissie of voor een bindend oordeel naar de rechter stappen. De rechter kijkt of de OR zijn rol betekenisvol heeft kunnen spelen en of hij op het juiste moment als serieuze gesprekspartner door de bestuurder is betrokken bij de besluitvorming.
Werkoverleg
nalatig
De WOR regelt dat de basis van de medezeggenschap voor iedereen ligt bij het werkoverleg. De praktijk leert dat de bestuurder soms nalatig is in het voldoen aan de eisen van de WOR. Veel OR’en zijn in die gevallen helaas te druk met het opeisen van overleg, advies of instemming.
Lees de inhoudsopgave van de WOR eens door en vraag een ervaren OR-lid om u in dertig minuten bij te praten over het informatierecht, het adviesrecht en het instemmingsrecht. U vindt de wettekst van de WOR op de portal van OR Rendement: rendement.nl/or/wor-online.
2.1.1 Overlegrecht
informeel
overlegvergadering
Het recht op overleg is belangrijk: daarmee valt of staat de invloed van uw OR. Zo willen veel bestuurders graag snel en informeel overleggen en besluiten afhameren. Uw OR wil dat ook, maar moet ook goede overwegingen maken. De WOR regelt daarom dat de bestuurder en de OR recht hebben op overleg en de plicht ertoe als de ander dat wil. Hoe vaak er precies moet worden overlegd, staat niet vast. Wat wel vaststaat, is dat de bestuurder minimaal twee keer per jaar in de overlegvergadering moet vertellen over zijn besluiten die leiden tot een advies- of instemmingsaanvraag. Deze twee overlegvergaderingen worden verplicht bijgewoond door een afvaardiging van personen boven de bestuurder. Dat zijn vaak de commissarissen, toezichthouders of bestuursleden. Het recht op overleg vindt u in artikel 23 van de WOR.
2.1.2 Informatierecht
irritatieveld
Naast recht op overleg, heeft de OR recht op informatie. De OR kan de bestuurder om de informatie vragen die hij nodig heeft om zijn medezeggenschapstaken goed uit te voeren. De OR maakt zelf uit wat relevant is. Let daarbij wel op dat u niet om informatie vraagt die u niet (echt) nodig heeft. U zwemt dan al snel in de informatie en u kunt daarmee in het irritatieveld van de bestuurder komen.
Verder is de bestuurder verplicht om informatie te verstrekken over de financiën en het gevoerde sociale beleid. Daar zou de OR dus niet om hoeven vragen. Deze verplichting is gekoppeld aan de halfjaarlijkse overlegvergadering. Mochten de OR en bestuurder het oneens zijn over de uitvoering van het informatierecht, dan kan de rechter beslissen. In bijzondere gevallen kan de bestuurder informatie verstrekken onder geheimhouding. Het gaat dan om vertrouwelijke en gevoelige informatie.
Zorg dat u de belangrijkste informatie over de onderneming kent en bewaart zoals genoemd in artikel 31 lid 2 van de Wet op de ondernemingsraden.
2.1.3 Initiatiefrecht
overlegagenda
De OR heeft het recht om zelf initiatieven te nemen (artikel 23). Voorstellen doen dus. In de praktijk varieert dit van het plaatsen van een onderwerp op de overlegagenda tot het uitwerken van complete regelingen of plannen. Heeft uw ondernemingsraad een goed idee, dan kan de raad zijn voorstel in de overlegvergadering presenteren of schriftelijk indienen buiten de vergadering om. Kiest u voor dat laatste, dan hoort er wel een uitgebreide toelichting bij. Voordat de bestuurder over het voorstel kan beslissen, moet er minimaal één keer zijn overlegd. Na het overleg deelt de bestuurder zo snel mogelijk en onderbouwd mee of en in hoeverre hij meegaat met het voorstel van de OR.
Vraag uw collega-OR-leden wanneer uw ondernemingsraad voor het laatst een initiatiefvoorstel heeft ingediend. Kijk daarbij samen hoe dat proces zich voltrok en of het succesvol was.
2.1.4 Adviesrecht
‘belangrijk’
Voor de OR is het adviesrecht één van de belangrijkste bevoegdheden én agendapunten. Zo staat in artikel 25 WOR een opsomming van 14 mogelijke besluiten waarover de bestuurder uw OR om advies moet vragen. In die lijst komt maar liefst negen keer het woord ‘belangrijk’ voor.
Wat als de bestuurder het advies niet volgt?
De bestuurder moet zijn adviesaanvraag altijd onderbouwen met achtergrondinformatie, de redenen voor het besluit, de mogelijke gevolgen voor het personeel en de maatregelen die de (personele) gevolgen moeten beperken. Voordat de OR zijn advies uitbrengt, moet er minimaal één keer overleg plaatsvinden met de bestuurder over de adviesaanvraag. Wijkt de bestuurder af van het advies van de OR, dan moet hij dat onderbouwen. De bestuurder mag het besluit dan doorvoeren, maar hij moet wel een maand wachten nadat hij de OR hierover heeft ingelicht. In die tijd kan de OR naar de rechter stappen als hij dat nodig vindt.
milieubeleid
Het gaat hier om belangrijke besluiten die gevolgen hebben voor de onderneming, het werk, de plaats van werken, de werkgelegenheid, de organisatie, de zeggenschap, de invoering van bepalende technieken, geld in de vorm van kredieten of investeringen, milieubeleid en opdrachten aan externe adviseurs. Op de website van de Rijksoverheid wordt de nadruk gelegd op de personele gevolgen van besluiten.
Verzamel de adviesaanvragen van de afgelopen drie jaar en lees ze goed door. Kijk daarbij naar het advies van de OR, het uiteindelijke besluit van de bestuurder en de reactie van de OR als de bestuurder het advies niet volgde.
Soms vergeet een bestuurder om een adviesaanvraag in te dienen bij de ondernemingsraad. De WOR probeert dit te voorkomen met de verplichte halfjaarlijkse overlegvergadering (het zogeheten artikel-24-overleg). In die overlegvergadering moet de bestuurder belangrijke (advies- en instemmingsplichtige) besluiten aankondigen. Daarbij schrijft de wet voor dat het moet gaan om een voorgenomen besluit waarop de ondernemingsraad nog invloed kan uitoefenen.
Ga voor uzelf na wat u zich kunt herinneren van genomen adviesplichtige besluiten en de gevolgen ervan toen u nog niet in de OR zat.
2.1.5 Instemmingsrecht
WOR-online
De bestuurder heeft instemming nodig van de OR voor het opstellen, wijzigen of intrekken van bepaalde bedrijfsregelingen. Om welke regelingen het gaat staat omschreven in artikel 27 WOR. Kijk op rendement.nl/or/wor-online voor de WOR-online. Het gaat dan bijvoorbeeld om regelingen op het gebied van arbeidsomstandigheden, werktijden, klachten of ziekteverzuim. Stemt de OR niet in met een instemmingsplichtig besluit over het personeels- of sociale beleid, dan mag de bestuurder het niet uitvoeren.
Duik eens in de instemmingsverzoeken die uw OR de afgelopen jaren heeft behandeld. Kijk of u hierover kunt praten met de OR-leden die deze verzoeken destijds hebben behandeld. Ga ook voor uzelf na wat u hier als werknemer van meekreeg en hoe u dat ervoer.
instemmingsrecht
Het gaat overigens nooit om individuele regelingen, maar altijd over regelingen die betrekking hebben op het totale personeel of groepen daarvan. Soms worden dit soort zaken geregeld in de cao. Is dat het geval, dan gaan die collectieve afspraken boven het instemmingsrecht van de OR. Ook individuele afspraken van een werknemer met de organisatie kunnen niet ongedaan worden gemaakt door het instemmingsrecht van de OR. Dit recht maakt de OR medeverantwoordelijk voor het sociale beleid, naast de afspraken die werkgevers en vakbonden vastleggen in de cao.