1.2 Dienstbetrekking
grondslag
Een arbeidsrelatie kwalificeert als een dienstbetrekking – ook wel dienstverband genoemd – als er een arbeidsovereenkomst aan ten grondslag ligt.
Arbeidsrechtelijk versus fiscaal
veel gevolgen
Bij een arbeidsrelatie spelen ook arbeidsrechtelijke aspecten. Als er een arbeidsovereenkomst bestaat, heeft dat veel juridische gevolgen voor de werkgever. Denk bijvoorbeeld aan de ontslagbescherming die een werknemer geniet, de verplichting van de werkgever om te zorgen voor een gezonde en veilige werkplek en natuurlijk om de werknemer loon te betalen.
twee verschillende kanten
De juridische status van een arbeidsrelatie komt echter niet altijd overeen met de fiscale status. Zo kan er arbeidsrechtelijk gezien geen arbeidsovereenkomst bestaan, terwijl er volgens de Belastingdienst wel degelijk een fictieve dienstbetrekking bestaat. U moet de beloning dan alsnog in de loonheffingen betrekken. De rechter en de fiscus kijken dus naar twee verschillende kanten van een arbeidsrelatie. Dit dossier behandelt vooral de fiscale aspecten, aangezien die voor uw werk het meest relevant zijn.
Arbeidsovereenkomst
in dienst
drie elementen
Het Burgerlijk Wetboek (BW) omschrijft een arbeidsovereenkomst als de overeenkomst op grond waarvan de ene partij – de werknemer – zich verbindt om in dienst van de andere partij – de werkgever – tegen loon gedurende een zekere tijd arbeid te verrichten. In deze overeenkomst spreken werkgever en werknemer de voorwaarden van de arbeidsrelatie af. Een dienstbetrekking kenmerkt zich dus ook voor de fiscaliteit door deze drie elementen: een gezagsverhouding, persoonlijke arbeid en loon.
Vastgelegd
mondeling overeenkomen
Een arbeidsovereenkomst wordt meestal schriftelijk vastgelegd maar dat hóeft niet per se. Werkgever en werknemer kunnen hun afspraken ook mondeling overeenkomen of stilzwijgend laten ontstaan.
rechtsvermoeden
Ook al is het geen verplichting, het is wel het verstandigst om een arbeidsovereenkomst schriftelijk vast te leggen. Bovendien geldt voor sommige zaken sowieso de verplichting om ze schriftelijk af te spreken, zoals een proeftijd of concurrentiebeding.
echte en fictieve
Als er geen duidelijk vastgelegde arbeidrelatie is, kan er op basis van een zogeheten rechtsvermoeden sprake zijn van een arbeidsovereenkomst. Als een werknemer namelijk drie maanden lang elke week of minstens 20 uur per maand voor uw onderneming werkt, mag hij ervan uitgaan dat hij een arbeidsovereenkomst met u heeft, met alle gevolgen van dien. Als uw organisatie het daar niet mee eens is, is het aan u om te bewijzen dat er géén arbeidsovereenkomst met de werknemer bestaat.
Soorten
vaste of tijdelijke
meestal ex-werknemer
Er zijn vele soorten dienstbetrekkingen mogelijk. Om te beginnen is er het onderscheid tussen een echte en fictieve dienstbetrekking. Een fictieve dienstbetrekking voldoet niet aan alle kenmerken van een echte dienstbetrekking, maar wordt voor de loonheffingen wel als zodanig behandeld. Ook kan een arbeidsrelatie voor slechts een deel van de loonheffingen als dienstbetrekking gelden. Deze soorten dienstbetrekkingen – en de situatie dat er juist géén dienstbetrekking bestaat – komen uitgebreid aan bod in het volgende hoofdstuk.
Verder kan het gaan om een tegenwoordige of vroegere dienstbetrekking, of om een vaste of tijdelijke dienstbetrekking. De omvang van de arbeidsovereenkomst maakt dus niet uit voor het feit of er al dan niet sprake is van een dienstbetrekking.
Tegenwoordig versus vroeger loon
tijdstip is niet bepalend
Loon uit tegenwoordige dienstbetrekking is loon dat u de werknemer betaalt voor het uitgevoerde werk. Bij loon uit vroegere dienstbetrekking gaat het meestal om een ex-werknemer die nog betalingen van uw organisatie ontvangt. Hierbij gaat het dus niet om een vergoeding voor verrichte werkzaamheden, maar om een betaling omdat hij vroeger heeft gewerkt. Voorbeelden hiervan zijn ontslagvergoedingen en (pre)pensioenuitkeringen.
Overigens is het tijdstip van uitbetaling niet bepalend voor de kwalificatie als loon uit tegenwoordige of vroegere dienstbetrekking. Zo is de ná een ontslag uitbetaalde vakantiebijslag regulier loon uit tegenwoordige dienstbetrekking en is een vóór het vertrek uitbetaalde ontslagvergoeding gewoon loon uit vroegere dienstbetrekking.