2.1 Ontwikkelingen
aanpassen
In een snel veranderende arbeidsmarkt is het belangrijk om stil te staan bij de ontwikkelingen die er spelen. Zo kunt u uw personeelsbeleid hier eventueel op aanpassen. Hieronder vindt u een aantal ontwikkelingen op een rij.
2.1.1 Nieuwe banen en banen die verdwijnen
bijleren
De afgelopen decennia was al te zien hoe banen – met name door digitalisering – verdwenen. Sommige banen verdwenen gedeeltelijk en soms zelfs helemaal. Denk aan callcentermedewerkers, bankmedewerkers en caissières in supermarkten. Tegelijkertijd kwamen er (meer) nieuwe banen voor terug. Denk bijvoorbeeld aan werkzaamheden rondom de energietransitie, of werken met algoritmes en kunstmatige intelligentie. Het kan ook zijn dat de bestaande banen andere vaardigheden vergen: zo moeten automonteurs bijleren op het gebied van elektronica. Voor veel banen geldt dat de vaardigheden van de 21e eeuw moeten worden aangeleerd. Blijven leren is een vereiste. Het tempo waarin werknemers zichzelf moeten vernieuwen, komt ook steeds hoger te liggen.
Uit onderzoek van het World Economic Forum en de Universiteit van Amsterdam blijkt dat werknemers een groot deel van hun kernactiviteiten moeten vernieuwen om de komende jaren relevant te blijven op de arbeidsmarkt.
2.1.2 Stressbestendigheid en communicatie
onderzoek
Veel werkgevers stellen hogere eisen aan de werknemers op het vlak van communicatie en stressbestendigheid. Dit komt naar voren uit onderzoek van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR).
De WRR stelde vast dat werknemers uit zes veelvoorkomende beroepen (zoals leerkrachten en vrachtwagenchauffeurs) in vergelijking met tien jaar geleden nu beter moeten kunnen communiceren, stressbestendiger moeten zijn en over meer mensenkennis moeten beschikken.
Burn-out
uitvallen
Veel organisaties werken ‘lean’ of ‘agile’ en geven werknemers meer verantwoordelijkheden. Hierdoor kunnen mensen een toenemende druk ervaren: het aantal werknemers dat uitvalt door burn-out is de afgelopen jaren sterk gestegen. Er valt dus vaak winst te behalen met versterking van sociale vaardigheden en inzicht in de eigen psychologie.
Leren omgaan met conflicten en werkdruk
diversiteit
Vrachtwagenchauffeurs hebben vaker te maken met boze opdrachtgevers als ze te laat komen en moeten zo’n conflict vaker zelf oplossen. Een ander voorbeeld: door grotere diversiteit in de klas en toegenomen mondigheid van ouders hebben leerkrachten meer inlevingsvermogen en overtuigingskracht nodig. Ook is de werkdruk, onder andere door een tekort aan leerkrachten, sterk vergroot.
2.1.3 Een veranderende beroepsbevolking
CBS
Werknemers worden schaarser en ouder. Volgens het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) en het CBS neemt de omvang van de beroepsbevolking (tussen 20 jaar en de AOW-leeftijd) zeer waarschijnlijk af: de vooruitzichten zijn dat er structureel te weinig personeel zal zijn. Werkgevers zullen meer dan ooit hun best moeten doen om werknemers gemotiveerd te houden en te binden. De gemiddelde leeftijd van de werknemer zal flink stijgen.
In hoofdstuk 3 kunt u meer lezen over de groep werknemers vanaf 55 jaar. Werkgevers besteden soms slechts een klein percentage van de opleidingsbudgetten aan 55-plussers. Gezien hun groeiende aandeel in het personeelsbestand, lijkt dit steeds minder logisch.
2.1.4 Veranderende behoeften van werknemers
werknomade
Loopbanen gaan er anders uitzien: kinderen van nu zullen tot misschien wel 50 jaar van hun leven werkzaam zijn. Gedurende deze lange tijd zullen zij een flink aantal werkgevers hebben (gemiddeld veranderen mensen elke zeven jaar van baan), maar ook andere contractvormen zullen steeds meer voorbijkomen. Denk aan een hybride variant met een combinatie van werken bij een werkgever én een eigen praktijk voeren als zzp’er. De sabbatical wint waarschijnlijk ook aan terrein: bijvoorbeeld rond het 30e levensjaar om meer tijd met de kinderen door te brengen, of rond het 50e jaar om een studie te volgen of een wereldreis te maken. Loopbanen gaan er waarschijnlijk wat minder gestroomlijnd uitzien: als een soort ‘werknomaden’ bewegen werknemers zich door het leven. Steeds vaker bouwen zij ook zelf een potje op om tijdelijk niet te werken, een overstap te maken of te studeren.
De werknemer van de toekomst wil zekerheid om de hypotheek te kunnen betalen, maar wil zich ook blijven ontwikkelen en werk uitvoeren dat ertoe doet.