7.2 Verzorgen van verwondingen
hete thee
huisarts
De EHBO-doos komt onder meer van pas bij het verzorgen van wonden. Zelfs op de meest veilige werkplekken kunnen werknemers gevaarlijke wonden oplopen. Denk maar aan iemand die struikelt of een glas hete thee dat over de schoot van uw collega valt. Lichte verwondingen kan de bedrijfshulpverlener nog zelf verbinden, maar bij zwaardere verwondingen moet het slachtoffer na het toepassen van de eerste hulp naar een huisarts of de eerste hulp van het ziekenhuis. De keuze om professionele hulp te zoeken, maakt de bhv’er als:
- het bloeden niet stopt;
- de wond vuil is;
- de wondranden rafelig zijn;
- er nog iets in of uit de wond steekt.
Het verbinden van een wond heeft twee doelen. Ten eerste om het bloeden te stelpen, maar ook om besmetting te voorkomen. Daarom is het belangrijk steriele verbandmiddelen te gebruiken.
7.2.1 Ernstige snijwonden
stelpen
Bij ernstige bloedingen moet de eerste hulp zijn gericht op het stelpen ervan. Veel bloedverlies is gevaarlijk. Er zijn drie soorten bloedingen:
- slagaderlijke bloedingen, waarbij het bloed in stoten uit de wond stroomt;
- aderlijke bloedingen, waarbij het bloed gelijkmatig stroomt;
- haarvatenbloedingen, waarbij het bloed uit de wond sijpelt.
slagader
Het stelpen van de bloeding heeft de prioriteit, zeker bij slagaderlijke bloedingen, die te herkennen zijn aan bloed dat in stoten naar buiten komt. De bhv’er houdt het bloedende lichaamsdeel omhoog en drukt met zijn handen de bloedtoevoerende slagader dicht. Uiteraard vraagt een bhv’er een omstander 112 te bellen.
Afbinden is niet verstandig bij slagaderlijke bloedingen. Dit zal ook de doorbloeding elders verstoren en kan ernstige schade opleveren.
7.2.2 Brandwonden
koelen met water
Bij brandwonden geldt het motto: ‘eerst koelen met water, de rest komt later’. Ongeacht wat de oorzaak van de brandwonden is, met water koelen is altijd de beste oplossing. Er zijn drie soorten brandwonden:
- chemische brandwonden;
- wonden veroorzaakt door open vuur;
- wonden veroorzaakt door elektriciteit.
Over eerste hulp bij brandwonden bestaan fabeltjes, zoals het gebruik van tandpasta, eiwit of meel. De werking van die middelen is niet bewezen, sterker nog: tandpasta zorgt juist niet voor koeling en verdiept de brandwond. Water – zelfs slootwater –is altijd de beste oplossing.
Chemische brandwonden
steriel verband
Verwijder bij chemische brandwonden de brandende stof zo snel mogelijk. Spoel de verbrande plek minimaal dertig minuten met lauw, zacht stromend water. Doe dit niet met (erg) koud water, want dit kan onderkoeling tot gevolg hebben. Bedek vervolgens de wond met een steriel verband, schone doek of laken. Waarschuw bij blaarvorming of andere aantasting van de huid direct een arts. Smeer vooral niets op de huid en geef het slachtoffer niets te eten of te drinken vóór hij door een arts is onderzocht.
Een ingesmeerde wond is door een arts moeilijker te inspecteren. Bij ernstige wonden kan de arts ervoor kiezen om direct te opereren, dan is het een voordeel als het slachtoffer nuchter is.
Brandwonden door vuur
snel doven
Bij ‘gewone’ brandwonden is de handeling in principe hetzelfde. Als een persoon in brand staat, is het van groot belang om het vuur zo snel mogelijk te doven. Gebruik daarvoor bij voorkeur een blusdeken of rol het slachtoffer over de grond.
Slachtoffers die in brand staan, kunnen in paniek proberen weg te rennen. Dit moet de bhv’er zien te voorkomen. Rennen wakkert het vuur alleen maar aan.
Brandwonden door elektriciteit
hoog voltage
Door elektriciteit veroorzaakte brandwonden gaan vaak gepaard met hartproblemen, zeker als het letsel is veroorzaakt door een hoog voltage. Het kan nodig zijn om eerst te reanimeren en pas daarna de brandwonden te behandelen: het slachtoffer moet leven voordat hij verzorgd kan worden.
Gradaties en acties bij brandwonden
Richtlijnen
| Brandwond | Symptomen van huid | Actie |
|---|---|---|
| Eerstegraads | rood; licht gezwollen; pijnlijk. |
met water koelen; huisarts of 112 bellen. |
| Tweedegraads | rood; licht gezwollen; pijnlijk; vertoont blaren. |
met water koelen; zo mogelijk steriel afdekken met niet- klevend verband (metalline); 112 bellen. |
| Derdegraads | wit, perkamentachtig of zwart (respectievelijk gekookt of verkoold); stug tot hard; soms al pijnloos. |
met water koelen; zo mogelijk steriel afdekken met niet-klevend verband (metalline); 112 bellen. |
Volgens de Nederlandse Richtlijnen Eerste Hulp 2021 heet ‘tweedegraads’ en ‘derdegraads’ nu ‘gedeeltelijke’ of ‘volledige’ verbranding. Dit sluit beter aan bij de termen die in het buitenland worden gebruikt.
7.2.3 Bloedneus
tien minuten
Een niet zo ernstige bloedneus kan de bhv’er zelf proberen te stelpen. Dit doet hij door de neus – vlak onder het neusbeen met het hoofd licht voorovergebogen – tien minuten dicht te drukken. In de vorige richtlijn was dit verminderd naar vijf minuten, maar tien minuten bleek beter en is weer de norm in de richtlijn van 2021. Als het bloeden niet te stoppen is, gaat het slachtoffer alsnog naar de huisarts. Is een bloedneus het gevolg van hoofdletsel, dan mag het slachtoffer niet snuiten en moet de bhv’er meteen 112 (laten) bellen.