1.1 Wat is een beroepsziekte?
discussie
schade
Een beroepsziekte is een ziekte die – eenvoudig gezegd – wordt veroorzaakt door het uitoefenen van een beroep. In de praktijk zijn er van het begrip ‘beroepsziekte’ meerdere definities in omloop. Dit komt vooral omdat er meerdere manieren zijn om naar een beroepsziekte te kijken. Het komt regelmatig voor dat er discussies ontstaan tussen werkgevers en zieke werknemers over de vraag of er wel of geen sprake is van een beroepsziekte. Dit gebeurt vooral als een medewerker probeert om zijn werkgever aansprakelijk te stellen voor de schade die hij door zijn (beroeps)ziekte heeft geleden, en mogelijk nog altijd lijdt.
Een grijs gebied: ongeval of beroepsziekte?
ongeval
Hoewel er jaarlijks veel werknemers arbeidsongeschikt raken doordat ze betrokken zijn geweest bij een arbeidsongeval, is een ongeval geen beroepsziekte. Bij een arbeidsongeval gaat het om een plotselinge gebeurtenis, die wordt veroorzaakt door een ‘externe kracht’. Beroepsziekten ontstaan daarentegen vaak sluimerend. Er kan veel tijd zitten tussen het optreden van de klachten en het ontstaan van de ziekte. Soms wel tientallen jaren. Dan blijkt bijvoorbeeld bij het naderende pensioen dat de werknemer gezondheidsschade heeft opgelopen die langer doorwerken onmogelijk maakt. Het is dan lastiger om het verband tussen ziekte en werk aan te tonen.
1.1.1 Juridisch
aansprakelijk
gehoorverlies
In een juridische procedure – die meestal zal gaan over de mate waarin de werkgever aansprakelijk is – gebruiken rechters vrij strenge criteria. Normaal gesproken moet de werknemer bewijzen dat er een rechtstreeks verband is tussen zijn ziekte of aandoening en de blootstelling aan een gezondheidsrisico. Denk bijvoorbeeld aan gehoorverlies door bovenmatig lawaai of rugklachten door fysieke arbeid. Omdat dit kan leiden tot lange procedures zijn er tegenwoordig enkele ziekten waarvoor een uitzondering geldt. Hierin voorziet de Regeling tegemoetkoming stoffengerelateerde beroepsziekten (TSB). Het gaat dan om longkanker door asbest, allergisch beroepsastma of CSE (schildersziekte). Meer hierover is te lezen in hoofdstuk 9.
1.1.2 Ruimere definities
Arbowet
belasting
Wilt u preventieve maatregelen nemen om op die manier te zorgen voor zo goed mogelijke arbeidsomstandigheden, dan doet u er goed aan om een ruimere definitie van beroepsziekte toe te passen. Zo definieert de Arbowet een beroepsziekte als een ziekte of aandoening die overwegend door het werk of door arbeidsomstandigheden wordt veroorzaakt. Het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB) gebruikt de volgende omschrijving: “Een beroepsziekte is een ziekte of aandoening als gevolg van een belasting die in overwegende mate in arbeid of arbeidsomstandigheden heeft plaatsgevonden.” Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) hanteert een omgekeerde definitie: de ziekte zou er niet zijn geweest als een werknemer het werk niet zou doen.
Bedrijfsartsen en arbodiensten zijn wettelijk verplicht om beroepsziekten te melden bij het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten. Dit kennisinstituut geeft ook informatie over risico’s in beroepen en publiceert cijfers over beroepsziekten. Kijk op beroepsziekten.nl.
psychische aandoeningen
Deze ruimere definities maken het eenvoudiger om bijvoorbeeld ook psychische aandoeningen tot de beroepsziekten te rekenen, hoewel psychische klachten vaak ontstaan door een combinatie van privé- en werkomstandigheden. Dit dossier gaat uit van de ruime definities van de Arbowet en het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten.