6.3 Hitte

Werken in warme omstandigheden kan leiden tot gezondheidsrisico’s, zoals warmteziektes. Maar ook bij lage warmtebelasting kunnen problemen optreden in de vorm van prestatievermindering en hoger ongevalsrisico.

6.3.1 Stadia van warmteziekte

hittestress

vochtophoping

hitteberoerte

Het oplopen van een warmteziekte gaat vaak geleidelijk. Het lichaam reageert direct op warmte – ook wel hittestress genoemd – en doorloopt hierbij een aantal stadia:

6.3.2 Factoren die een rol spelen

warmteafgifte

klimaatbelasting

Bij de mogelijkheden van het lichaam om warmte vast te houden of warmte af te geven aan de omgeving spelen de volgende factoren een belangrijke rol:

• Omgevingstemperatuur: waaronder de luchttemperatuur en stralingstemperatuur (door de zon). De temperatuur bepaalt de mate van warmteafgifte van de huid naar de omgeving (of omgekeerd).
• Luchtvochtigheid: de hoeveelheid vocht in de omgevingslucht bepaalt de mate van zweetafgifte van de huid aan de omgeving. Zo kan het lichaam afkoelen. Situaties waarbij de vochtconcentratie in de omgeving hoger is dan die van de huid zijn extreem belastend, omdat zweet verdampen dan niet mogelijk is.
• Luchtbeweging: in een koele of matig warme omgeving met wind koelt het lichaam sneller af. In een extreem hete omgeving, waarbij de huid koeler is dan de omgeving, warmt het lichaam juist sneller op bij luchtbeweging.

Voor het meten van klimaatbelasting zijn verschillende normen beschikbaar. De gemakkelijkst toe te passen norm is ISO 7243, ook wel bekend als de Wet Bulb Globe Temperature (WBGT). Hiermee is de externe warmtebelasting van werkende mensen vast te stellen. Stelt de WBGT inderdaad klimaatproblemen vast, dan is het verstandig verder te gaan met EN-ISO 7933. Het uitvoeren van een dergelijk meetonderzoek kan ingewikkeld zijn. Het is raadzaam om hierbij assistentie in te roepen van een gekwalificeerde deskundige, bijvoorbeeld een arbeidshygiënist.

6.3.3 Werkintensiteit en warmteafvoer

werkintensiteit

Hittestress op het werk is sterk afhankelijk van de individuele werkintensiteit en de mogelijkheden voor warmteafvoer. Het dragen van speciale kleding, helmen en veiligheidsschoenen voor beschermende doeleinden heeft invloed op de warmteafvoer. Daarom nemen werknemers vaak een hogere hittestress waar dan weergegeven uit klimaat- en milieugegevens.

uitdroging

Voorlopig onderzoek van het HEAT-SHIELD-project (een door de Europese Unie gefinancierd onderzoeksprogramma dat gericht is op het aanpakken van de negatieve effecten van klimaatverandering, zie ook heat-shield.eu) lijkt erop te wijzen dat veel werknemers moeite hebben met het vochtgehalte, doordat ze onder andere te weinig drinken om het vochtgehalte van hun lichaam op peil te houden tijdens het werk. Uitdroging zal hitteproblemen, zoals duizeligheid, vermoeidheid en concentratieproblemen verergeren. Ook persoonlijke factoren, zoals leeftijd, lichaamsbouw en fitheid spelen een rol. Het is dus lastig om vooraf aan te geven wie te maken krijgt met hittestress.

Maatregelen

tropenrooster

regelmatig drinken

extra ventilatie

voorlichting en instructie

Om gezondheidsproblemen door hitte tot een minimum te beperken en productiviteitsverlies te voorkomen, kunt u denken aan de volgende maatregelen (zie ook afbeelding op de vorige pagina):

• Voer een tropenrooster in en verplaats het werk naar koele, schaduwrijke plaatsen.
• Wissel zware en intensieve werkzaamheden af met werk dat minder intensief is (minder warmteproductie) en verlaag het werktempo.
• Geef werknemers de mogelijkheid voor korte onderbrekingen, bij voorkeur in een koele omgeving.
• Zorg voor toegang tot drinkwater en adviseer werknemers om regelmatig te drinken en ook vÓÓrdat ze dorst krijgen. Dorst is namelijk een slechte indicator voor vochttekort, vaak is het dan al te laat. Laat werknemers zelf op de kleur van hun urine letten: hoe lichter, hoe beter.
• Maak het mogelijk om de luchtstroom op individuele werkplekken aan te passen om de warmteafvoer te vergemakkelijken. Zorg voor extra ventilatie.
• Als de hittebelasting erg hoog is, vooral bij oudere werknemers, stimuleer dan het verspreiden van water op de blootgestelde huid om verdampingskoeling te ondersteunen. Het dragen van koelvesten en koelpetten is ook een optie.
• Geef werknemers regelmatig voorlichting en instructie over mogelijke risico’s van het werken in warme omstandigheden en welke maatregelen ze zelf kunnen nemen ter voorkoming van warmteziektes en het verlenen van eerste hulp aan een collega bij warmteziektes.