9.4 Onredelijk bezwarende voorwaarden
ongeldig
zakelijke relatie
grijze lijst
Algemene voorwaarden kunnen dus ongeldig worden verklaard als de rechter het bewezen acht dat u in gebreke bent gebleven bij het ter hand stellen. In de wet vinden we ook nog de zogenoemde zwarte en grijze lijst van onredelijk bezwarende voorwaarden. Die gelden in principe alleen bij contracten tussen ondernemers en consumenten. Bij algemene voorwaarden maakt de wet een onderscheid tussen ondernemers en consumenten. De zakelijke relatie tussen ondernemers onderling is geregeld in het Burgerlijk Wetboek, artikel 6:233 sub a BW. De consument wordt daarnaast nog beschermd door de zwarte lijst (artikel 6:236 BW) en de grijze lijst (6:237 BW).
9.4.1 Zakelijke wederpartij
‘open norm’
kenbare belangen
Stel nu dat uw zakelijke wederpartij van mening is dat u een onredelijk bezwarende voorwaarde heeft opgenomen in uw voorwaarden. Dan kan zij deze voorwaarde laten vernietigen door een beroep te doen op de zogenoemde ‘open norm’ van artikel 6:233 sub a BW. Of een voorwaarde onredelijk bezwarend is of niet, hangt af van:
- de aard van de overeenkomst;
- de overige inhoud van de overeenkomst;
- hoe de voorwaarden tot stand zijn gekomen;
- de wederzijds kenbare belangen van partijen;
- de overige omstandigheden van het geval.
redelijkheid en billijkheid
Alleen een zekere benadeling of bezwaardheid is onvoldoende. Deze benadeling of bezwaardheid moet namelijk ook onredelijk zijn. Als een situatie zich voordoet die buiten het bereik valt van de open norm van artikel 6:233 sub a BW, kan uw wederpartij nog terugvallen op de open norm van de beperkende werking van de redelijkheid en billijkheid. Deze is beschreven in artikel 6:248 lid 2 BW.
9.4.2 Consumenten
Om met name de consumenten beter te beschermen, heeft de wetgever de open norm nader uitgelegd en een zogenoemde zwarte en grijze lijst opgesteld. De lijsten zijn van toepassing op overeenkomsten, waarbij de wederpartij van de gebruiker van de algemene voorwaarden een natuurlijk persoon is, die niet handelt in de uitoefening van een beroep of bedrijf, een consument dus.
Reflexwerking
kleine ondernemer
uitzondering
De zwarte en grijze lijst bieden alleen directe bescherming aan de consument. Het uitgangspunt is namelijk dat een ondernemer meer ervaren is in het sluiten van overeenkomsten dan een consument. In de rechtspraak wordt echter een uitzondering gemaakt voor de kleine ondernemer, dus ook de zzp’er. Die wordt in sommige gevallen gelijkgesteld met een consument. Dit geldt ook voor kleine verenigingen en stichtingen. Dit staat bekend als de reflexwerking. In het algemeen geldt: hoe meer de niet-consument lijkt op een consument, hoe eerder een zogenoemde reflexwerking ook de zzp’er beschermt tegen onredelijk bezwarende voorwaarden. Voor overeenkomsten die horen bij de gebruikelijke activiteiten van de ondernemer, geldt deze uitzondering niet.
Zwarte en grijze lijst
vernietigen
prestatie
redelijke vergoeding
Staat een voorwaarde vermeld op de zwarte lijst? Weet dan dat dat feit alleen al genoeg is om te concluderen dat deze voorwaarde onredelijk bezwarend is. De voorwaarde kan dus worden vernietigd. Dit zal bijvoorbeeld het geval zijn als u een consument het recht ontneemt de door u toegezegde prestatie op te eisen (als ondernemer moet u uw verplichtingen nakomen!). Staat een algemene voorwaarde vermeld op de grijze lijst? Dan is er alleen een vermoeden dat de in deze lijst opgesomde voorwaarden onredelijk bezwarend zijn. Zo is bijvoorbeeld een boeteclausule bij het opzeggen van de overeenkomst vaak onredelijk bezwarend. Maar mocht de boete bedoeld zijn als een redelijke vergoeding voor kosten die u maakte, of voor misgelopen winst, dan is zo’n voorwaarde wel toelaatbaar.
De volledige zwarte lijst vindt u in artikel 6:236 van het Burgerlijk Wetboek. De volledige grijze lijst op internet in artikel 6:237 van het Burgerlijk Wetboek. Of log in op rendement.nl en download de handige tool.
9.4.3 Besluit tot vernietiging
terugwerkende kracht
Beslist de rechter dat een beding in de algemene voorwaarden vernietigd moet worden, dan gebeurt dat met terugwerkende kracht. Dit betekent dat het beding niet geldt en dat partijen er niet aan zijn gebonden. In principe blijft de rest van de overeenkomst (inclusief de overige algemene voorwaarden) dan wel gewoon in stand. Vaak kunt u dus een bepaling uit de algemene voorwaarden vernietigen zonder dat dit de rest van de overeenkomst aantast.
Uitzondering
prijskorting
Er zijn uitzonderingen denkbaar: als de vernietigde bepaling zo verbonden is met de rest van de overeenkomst dat met die vernietiging het hele contract vervalt. Heeft bijvoorbeeld de wederpartij een fikse prijskorting bedongen in ruil voor een bepaalde algemene voorwaarde, dan staat dat beding in direct verband met de overeengekomen prijs. Wordt het beding vernietigd, dan zal de overeenkomst al snel datzelfde lot volgen.