8.5 Voorbeeld blootstelling beoordelen: VOS en OPS
onderhoud
Uiteindelijk bepalen de wijze en mate van blootstelling het gezondheidsrisico dat een werknemer loopt tijdens zijn werk. Als gevaarlijke stoffen in een gesloten systeem zitten en volledig automatisch gemengd en gedoseerd worden, vindt er geen blootstelling plaats. De productie van lakken, verven en verdunners gebeurt bijvoorbeeld bij een producent grotendeels in een gesloten proces. Blootstelling vindt hooguit plaats bij niet-alledaagse werkzaamheden, zoals onderhoud of een calamiteit.
De stof kan dan nog zo gevaarlijk zijn, maar als er nauwelijks tot geen blootstelling plaatsvindt zoals bij een gesloten systeem, is het risico op gezondheidsschade als gevolg van de dagelijkse blootstelling voor de werknemers laag.
Blootstelling
etiket
hoofdpijn
Maar als een schilder verven of lakken gebruikt tijdens het schilderen van een woning, vindt er wel blootstelling plaats. Dan moet hij weten welke gevaren deze producten hebben. Het etiket geeft hier informatie over. En in dit geval moet de schilder weten of de lak oplosmiddelen bevat. In een binnensituatie mag hij deze lakken niet gebruiken, omdat hij dan aan te hoge concentraties oplosmiddel wordt blootgesteld en dat bij inademing veel schade kan aanrichten. Het levert dus een te hoog gezondheidsrisico op. Als de schilder niet let op het etiket en toch met het middel werkt, kan hij al snel last van hoofdpijn en duizeligheid krijgen. Aan het einde van de dag kan het voelen alsof hij dronken is.
Als een schilder elke dag met oplosmiddelhoudende verven blijft werken, ontstaat veel meer schade aan zijn zenuwstelsel, lever en nieren. Uiteindelijk kan hij de beroepsziekte organo psycho syndroom (OPS) krijgen.
Schildersziekte
verven
agressiviteit
OPS wordt ook wel de ‘schildersziekte’ genoemd en is een aandoening die ontstaat door blootstelling aan bepaalde (neurotoxische) stoffen in verven, lijmen en drukinkten (vluchtige organische stoffen, VOS), met schadelijke effecten op het centrale zenuwstelsel. Het treft niet alleen schilders, maar ook drukkers, stoffeerders, parketleggers en autospuiters. De meestvoorkomende klachten zijn concentratieproblemen, vergeetachtigheid, geïrriteerdheid, geestelijke of lichamelijke ouderdomsverschijnselen op jonge leeftijd, ernstige vermoeidheid, zware hoofdpijnen, depressies, persoonlijkheidsstoornissen, agressiviteit, duizelingen, slaapstoornissen, pijnen in maag, borst en ledematen, impotentie en onvruchtbaarheid, kortademigheid, en gebrek aan eetlust, uitval van spierfuncties en gewrichtsklachten.
Onderzoek
mentale belasting
De omgeving van een werknemer merkt OPS vaak eerder op dan de werknemer zelf. Een werknemer verandert door deze aandoening in zijn gedrag en zijn stemming, en heeft dat vaak zelf niet in de gaten. In veel gevallen is het niet mogelijk om deze klachten met lichamelijk onderzoek aan te tonen en te bevestigen. Dit geeft een extra mentale belasting, zowel voor degene die de klachten heeft als voor zijn naaste omgeving. Dat is een belangrijke reden voor de miskenning van de ziekte.
Niet meer binnen gebruiken
wettelijk
Relatief veel werknemers hebben OPS opgelopen door binnenshuis oplosmiddelhoudende verven, lakken, lijmen en verdunners te gebruiken. Daardoor is per 1 januari 2000 wettelijk bepaald dat binnen niet meer mag worden geschilderd of gelijmd met deze oplosmiddelhoudende producten (Arboregeling 4.32a lijmen en verven binnenshuis). Ook voor de grafische sector, autospuiterijen en timmerindustrie zijn in de Arboregeling vervangingsregelingen opgesteld. Binnen de grafische industrie en de metaalindustrie zijn instrumenten ontwikkeld om de blootstelling aan VOS zo goed mogelijk te beheersen.