3.2 RSI/KANS

beeldschermwerkers

kappers

Als het gaat om klachten aan het bewegingsapparaat zijn klachten aan de bovenste ledematen het meest voorkomend. Het gaat dan om schouderaandoeningen (25%) en polsaandoeningen (17%). Beide zijn symptomen van de aandoening RSI/KANS. Ze worden veroorzaakt doordat medewerkers langdurig dezelfde bewegingen uitvoeren of dezelfde houding aannemen. Dat komt veel voor bij beeldschermwerkers, maar ook in andere sectoren kunnen werknemers last van RSI/KANS krijgen. Het gaat dan om werkzaamheden waarbij in hoog tempo veel repeterende armbewegingen moeten worden uitgevoerd. Ook kappers, metselaars, musici en schilders kunnen last van RSI/KANS krijgen.

3.2.1 Klachten

verklaarbaar

stijve nek

RSI/KANS is een verzamelnaam voor klachten aan of in de nek, bovenrug, schouders, armen, ellebogen, polsen, handen en vingers. Soms zijn deze klachten verklaarbaar, bijvoorbeeld als de medewerker kan aantonen dat hij last heeft van een bepaalde peesontsteking of het ‘tension neck syndrome’ (stijve nek). Vaak hebben medewerkers die kampen met RSI/KANS echter klachten op meerdere plaatsen. Dit komt door de verbindingen tussen de verschillende lichaamsdelen.

Signalen

klachten

slapende handen

De volgende klachten en symptomen worden vaak beschouwd als signalen dat een werknemer RSI/KANS heeft:

• een verdoofd, tintelend of brandend gevoel in de spieren;
• zwakte en stijfheid in handen of onderarmen;
• koude handen;
• slapende of tintelende handen;
• de handen moeilijk kunnen openen of sluiten;
• bevingen of trillingen;
• vermoeidheid van de spieren;
• een gebrekkig uithoudingsvermogen.

3.2.2 Oorzaken

statisch

dynamisch

RSI/KANS kan op verschillende manieren ontstaan en door verschillende factoren worden beïnvloed. Grofweg bestaan er twee oorzaken, die ook samen kunnen voorkomen:

• het langdurig aannemen van dezelfde houding (statische belasting);
• lichamelijke (over)belasting die ontstaat bij repeterende bewegingen (dynamische belasting).

Andere oorzaken

Ook andere zaken kunnen een rol spelen, zoals de lichamelijke of mentale gezondheid van een medewerker en werkdruk. Deze factoren zijn geen directe oorzaak, maar ze spelen mee bij het ontstaan en het verergeren (of het verminderen) van RSI/KANS.

3.2.3 Risicogroepen

schoonmakers

werktempo

Het risico op de beroepsziekte RSI/KANS is het grootst onder vrouwen, fulltimers, mensen met een mindere lichamelijke conditie en werknemers met hoge werkdruk.

• Vrouwen lopen meer risico dan mannen, omdat zij vaker RSI/KANS-gevoelige taken hebben en vaker huishoudelijke werkzaamheden uitvoeren waarbij zij repeterende bewegingen maken. 6% van de meldingen betreft huishoudelijke hulpen en schoonmakers.
• Fulltimers lopen meer risico dan parttimers, omdat zij meer werken en dus minder rust kunnen nemen.
• Medewerkers met een relatief slechte conditie lopen meer risico dan medewerkers die een goede conditie hebben.
• Medewerkers die tijdens hun werkzaamheden een hoge werkdruk ervaren, lopen meer risico op RSI/KANS dan werknemers die zelf hun werktempo kunnen bepalen.

3.2.4 Maatregelen

aandachtspunten

Een goed preventiebeleid voor RSI/KANS pakt verschillende aandachtspunten aan: de werkplek, de taakverdeling en de werkdruk.

Werkplek

beeldscherm

ooghoogte

voetensteun

Om een optimale werkplek te creëren, moet u letten op verschillende punten, zoals het beeldscherm, het toetsenbord, de muis, de verlichting, het geluid, het binnenklimaat en het meubilair. Hieronder enkele aanwijzingen voor de opstelling van de werkplek:

• Een medewerker moet altijd recht voor het beeldscherm zitten. Dat voorkomt langdurig werken met een gedraaide nek.
• De bovenrand van het beeldscherm mag niet hoger, maar ook niet veel lager staan dan ooghoogte. Voor laptops is het aan te bevelen een (verstelbare) laptopstandaard te gebruiken.
• De kijkafstand tot het beeldscherm bedraagt minimaal 50 centimeter. Bij grotere schermen (17 inch) is 70 centimeter een goede afstand, maar dan moet de werknemer wel de lettergrootte aanpassen aan deze grotere afstand (door de letters groter te maken).
• Het toetsenbord moet zo staan, dat medewerkers met ontspannen schouders bij een horizontale stand van de onderarm kunnen werken.
• Als de medewerker zijn stoel hierdoor hoger moet instellen, heeft hij een voetensteun nodig.

Op rendement.nl/arbotools vindt u de themapagina Werkplek met tools voor het inrichten van de werkplek.

Taakverdeling

variatie

spieren

Als medewerkers RSI/KANS krijgen doordat ze veel repeterende handelingen uitvoeren, kan uw werkgever de taakverdeling aanpassen. Denk aan het aanbrengen van meer variatie in de werkzaamheden. Zo kunnen medewerkers langdurig beeldschermwerk afwisselen met andere taken, zoals archiveren, telefoondienst of mailings inpakken. Hierdoor neemt het risico op overbelasting van bepaalde spieren en gewrichten af.

Werkdruk

stress

niveau

Er is een verband tussen een hoge werkdruk en een groter risico op RSI/KANS. Dit komt, omdat een hoge werkdruk vaak leidt tot spanning en stress. Dit leidt vervolgens tot een verkeerd gebruik van de spieren, waardoor RSI/KANS op de loer ligt. Daarom is het belangrijk dat u maatregelen neemt om de werkdruk op een aanvaardbaar niveau te houden. Hoge werkdruk is lastig te meten, omdat het deels subjectief is. Wat voor de een stress oplevert, kan de ander moeiteloos verwerken. Het kan nodig zijn om dit via een medewerkerstevredenheidsonderzoek boven tafel te krijgen. Zorg in ieder geval dat werknemers voldoende eigen regelmogelijkheden hebben. Uit onderzoeken zoals de Nationale Monitor Arbeidsomstandigheden blijkt dat een gebrek aan autonomie een grote rol speelt bij de ervaren werkdruk.

Serieus

bedrijfsarts

Neem klachten van medewerkers altijd serieus, ook als de klachten vaag zijn. Verwijs werknemers met RSI/KANS-klachten zo snel mogelijk door naar de bedrijfsarts of andere deskundige en stel – in overleg met de bedrijfsarts – een plan van aanpak op voor de re-integratie.