3.1 Psychische beroepsziekten

burn-out

Psychische beroepsziekten – waarvan overspannenheid, burn-out en depressie de bekendste zijn – komen vaak voor. In 2023 viel 62% van de gemelde beroepsziekten in deze categorie. Hoewel psychische aandoeningen in alle beroepsgroepen voorkomen, blijken ze het vaakst voor te komen bij werknemers die werken bij de overheid en in het openbaar bestuur (22%), in de gezondheidszorg en de maatschappelijke dienstverlening (21%) en in de industrie (13%). Een belangrijke oorzaak is een te grote werkhoeveelheid.

Langdurig verzuim

meldingen

Psychische aandoeningen gaan vaak gepaard met langdurig verzuim. Bij 86% van de meldingen in 2023 duurde het verzuim langer dan een maand. Een deel van de werknemers wordt niet meer beter en kan niet meer deelnemen aan het arbeidsproces. Bij 6% van de meldingen was er sprake van blijvende arbeidsongeschiktheid.

3.1.1 Burn-out

klachten

De meeste meldingen van werkgerelateerde psychische aandoeningen gaan over aanpassingsstoornissen of overspannenheid (48%) of een burn-out (27%), waarbij een burn-out een ernstige – en vaak langdurige – vorm van overspannenheid is. Een burn-out is meestal het einde van een lange periode van overbelasting, bijvoorbeeld door stress. Dit proces kan vele jaren duren. Mensen met een naderende burn-out hebben vaak (één of meerdere van) de volgende klachten:

• Extreme vermoeidheid en uitputting: medewerkers met een burn-out zijn vrijwel altijd moe en hebben vaak ook slaapproblemen. Hierdoor herstellen ze onvoldoende van het werk.
• Onrust en prikkelbaarheid: werknemers met een burn-out zijn emotioneel ‘wiebelig’. Ze kunnen last hebben van stemmingswisselingen. Dit zal vooral opvallen als een medewerker voorheen altijd gelijkmatig was.
• Diverse lichamelijke klachten als hoofdpijn, hartkloppingen, hyperventilatie, allerlei pijntjes.

Oorzaken

overbelasting

waardering

Een burn-out ontstaat vrijwel altijd door chronische emotionele overbelasting. Een medewerker die zwaarder wordt belast dan hij aankan en hierdoor voortdurend op zijn tenen moet lopen, houdt dit niet tot in lengte van dagen vol. Deze overbelasting kan komen omdat een werknemer te veel werk heeft (kwantitatieve overbelasting) of omdat hij zijn werk als te moeilijk ervaart (kwalitatieve overbelasting). Daarnaast spelen vaak andere factoren een rol, zoals te hoge verwachtingen van het werk, te weinig invloed op de werkzaamheden, gebrek aan waardering van leidinggevenden of te weinig sociale steun van leidingevende en collega’s.

Maatregelen

stresspreventie

RI&E

Hoewel een burn-out niet in alle gevallen volledig wordt veroorzaakt door de werkomgeving, moet u wel maatregelen nemen om deze aandoening bij medewerkers te voorkomen. Daarbij kunt u zich richten op stresspreventie, omdat een burn-out vrijwel altijd het gevolg is van een (jaren)lange periode van voortdurende stress. Breng eerst in kaart in de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) in welke mate werknemers risico op werkstress lopen. Naast het nemen van maatregelen om het risico weg te nemen, kunt u de medewerker ook helpen de eigen weerbaarheid te vergroten. Hiervoor kunt u trainingen of coaching aanbieden.

De bedrijfsarts

Als één of meer medewerkers verschijnselen van een (naderende) burn-out vertonen, moet uw organisatie niet wachten met maatregelen. Heeft een werknemer burn-outklachten, verwijs hem dan zo spoedig mogelijk door naar de bedrijfsarts of een psycholoog.

3.1.2 PTSS

politie

Van alle gemelde psychische beroepsaandoeningen in 2023 gaat 15% om een posttraumatische stress-stoornis (PTSS). Vooral werknemers in risicovolle beroepen, zoals militair personeel, politie, brandweer en ambulancepersoneel  lopen kans op deze stoornis. Maar PTSS komt ook voor bij medewerkers in het personenvervoer, bij de balie van gemeentes en dergelijke, bij beveiligers en bij medewerkers in de zorg.

Klachten

trauma

symptomen

alcohol

PTSS is een verzamelnaam voor klachten die kunnen ontstaan na een schokkende gebeurtenis. Werknemers kunnen het trauma niet goed verwerken en voelen zich machteloos en angstig. Ze kunnen hierdoor langdurig stress ervaren. Erover praten helpt, maar is niet makkelijk. De meest voorkomende symptomen zijn:

• concentratieproblemen;
• prikkelbaarheid en woede-uitbarstingen;
• weinig interesse in de omgeving;
• depressieve gevoelens;
• slecht slapen, nachtmerries;
• herbeleving van het trauma;
• schuldgevoel of gevoelens van schaamte;
• heftige schrikreacties;
• overmatig gebruik van alcohol, medicijnen of drugs.

3.1.3 Depressie

pesten

agressie

Een werkgerelateerde depressie is meestal het gevolg van psychosociale arbeidsbelasting (PSA) in het werk. Zo is van hoge werkdruk en pesten vastgesteld dat er een relatie is met het ontstaan van een depressie. Werknemers voelen zich somber en neerslachtig, en verliezen hun interesse voor werk en dagelijkse bezigheden. De oorzaken kunnen heel verschillend zijn: te hoge werkdruk, te weinig sociale steun en conflicten met collega’s, cliënten of leidinggevenden. Ook discriminatie, seksuele intimidatie en agressie en geweld op de werkvloer zijn oorzaken.