2.2 Repeterende bewegingen

RSI

beeldschermwerk

Als medewerkers langdurig dezelfde bewegingen uitvoeren of dezelfde houding aannemen, kunnen zij last krijgen van RSI (Repetitive Strain Injury). Hoewel deze naam het bekendst is, heet RSI tegenwoordig ook wel KANS. Deze term staat voor ‘Klachten Arm, Nek en/of Schouder’. RSI/KANS valt onder de aandoeningen aan het houding- en bewegingsapparaat. Vaak denken mensen dat RSI/KANS voornamelijk voorkomt bij mensen die beeldschermwerk verrichten, maar dit is niet per definitie het geval. Ook in andere werkomgevingen kan het risico op RSI/KANS groot zijn.

2.2.1 Klachten

verklaarbaar

stijve nek

RSI/KANS is een verzamelnaam voor klachten aan of in de nek, bovenrug, schouders, armen, ellebogen, polsen, handen en vingers. Soms zijn deze klachten verklaarbaar, bijvoorbeeld als de medewerker kan aantonen dat hij kampt met een bepaalde peesontsteking (zoals tendinitis of epicondylitis) of het ‘tension neck syndroom’ (in de volksmond bekend als ‘stijve nek’). Vaak hebben medewerkers die kampen met RSI/KANS echter klachten op meerdere plaatsen. Dit komt door de verbindingen tussen de lichaamsdelen.

Signalen

klachten

trillingen

De klachten die een medewerker met RSI/KANS heeft, kunnen per persoon verschillend zijn. De volgende klachten en symptomen worden vaak beschouwd als signalen dat een werknemer met RSI/KANS kampt:

• een verdoofd, tintelend of brandend gevoel in de spieren;
• zwakte en stijfheid in de handen of onderarmen;
• koude handen;
• gebrekkige controle over de handen of vingers;
• slapende of tintelende handen;
• de handen moeilijk kunnen openen of sluiten;
• bevingen of trillingen;
• vermoeidheid van de spieren;
• een gebrekkig uithoudingsvermogen.

2.2.2 Oorzaken

factoren

houding

belasting

RSI/KANS kan op verschillende manieren ontstaan en door verschillende factoren worden beïnvloed. Grofweg bestaan er twee oorzaken, die ook gecombineerd kunnen voorkomen:

• het langdurig aannemen van dezelfde houding (statische belasting);
• lichamelijke (over)belasting die ontstaat bij repeterende bewegingen (dynamische belasting).

ontstaan

Ook andere zaken kunnen een rol spelen, zoals de lichamelijke of mentale conditie van een medewerker en werkdruk. U moet deze factoren in principe niet als oorzaak beschouwen, maar ze zijn wel belangrijk bij het ontstaan en het verergeren (of het verminderen) van RSI/KANS.

2.2.3 Risicogroepen

conditie

huishouden

rust

werkdruk

Het risico op de beroepsziekte RSI/KANS is het grootst onder vrouwen, fulltimers, mensen met een relatief slechte lichamelijke conditie en werknemers die te maken hebben met een hoge werkdruk:

• Vrouwen lopen meer risico dan mannen, omdat zij vaker RSI/KANS-gevoelige taken hebben en vaak ook in het huishouden werkzaamheden uitvoeren waarbij zij repeterende bewegingen maken (zoals bij strijken) of langdurig dezelfde houding aannemen.
• Fulltimers lopen meer risico dan parttimers, omdat zij minder gelegenheid hebben om rust te nemen.
• Medewerkers met een relatief slechte conditie blijken meer risico te lopen dan medewerkers die een goede conditie hebben.
• Medewerkers die tijdens hun werkzaamheden een hoge werkdruk ervaren, lopen meer risico op RSI/KANS dan werknemers die zelf hun werktempo kunnen bepalen.

2.2.4 Maatregelen

aandachtspunten

Preventieve maatregelen tegen RSI/KANS zijn succesvol. Een goed preventiebeleid voor RSI/KANS bestaat uit vier aandachtspunten: de werkplek, de taakverdeling, de werktijden en de werkdruk.

Werkplek

beeldscherm

ooghoogte

toetsenbord

voetensteun

Medewerkers kunnen RSI/KANS oplopen doordat hun werkplek niet aan de eisen voldoet. Om een optimale werkplek te creëren, doet u er goed aan om op verschillende punten te letten, zoals het beeldscherm, het toetsenbord, de muis, de verlichting, het geluid, het binnenklimaat en het meubilair. Hieronder volgen enkele aanwijzingen voor de opstelling van de werkplek:

• Een medewerker moet altijd recht voor het beeldscherm zitten. Dit is nodig om langdurig werken met een gedraaide nek te voorkomen.
• De bovenrand van het beeldscherm mag niet hoger, maar ook niet veel lager staan dan ooghoogte. Laptops en platte schermen zullen dan ook vaak op een verhoger moeten worden geplaatst.
• De kijkafstand tot het beeldscherm bedraagt minimaal vijftig centimeter. Bij grotere schermen (zeventien inch) is zeventig centimeter een goede afstand, maar dan moet de werknemer wel de lettergrootte aanpassen aan deze grotere afstand (door de letters groter te maken).
• Het toetsenbord (en daarmee de tafel) moet relatief laag staan, zodat medewerkers met ontspannen schouders bij een horizontale stand van de onderarm kunnen werken.
• Als de medewerker zijn stoel hierdoor hoger moet instellen, heeft hij een voetensteun nodig.

Taakverdeling

variatie

Als medewerkers RSI/KANS krijgen doordat ze veel repeterende handelingen uitvoeren, kunt u de taakverdeling aanpassen. Denk aan het aanbrengen van meer variatie in de werkzaamheden. Zo kunnen medewerkers langdurig beeldschermwerk afwisselen met archiverende taken, het verwerken van de inkomende post of desnoods met het rondbrengen van koffie. Hierdoor vermindert het risico op overbelasting van bepaalde spieren en gewrichten.

Werktijden

risico

pauze

Het is in de praktijk niet altijd mogelijk om de taakverdeling zodanig aan te passen dat dit het risico op RSI/KANS voldoende vermindert. U loopt dan nog steeds het risico dat bepaalde groepen medewerkers te lang dezelfde werkzaamheden verrichten. U moet dan andere maatregelen nemen, bijvoorbeeld het invoeren van korte pauzes van een paar minuten. Dat is vaak al voldoende om het lichaam even te laten ontspannen. Een wandeling naar de koffieautomaat of de printer – en terug – kan dus al voldoende zijn.

Werkdruk

stress

sfeer

Er is een verband tussen een hoge werkdruk en een groter risico op RSI/KANS. Dit komt omdat een hoge werkdruk vaak leidt tot spanning en stress. Dit leidt vervolgens tot een verkeerd gebruik van de spieren, waardoor RSI/KANS op de loer ligt. Daarom is het belangrijk dat u maatregelen neemt om de werkdruk op een aanvaardbaar niveau te houden. Hierbij kunt u denken aan een goede planning, het inzetten van oproep- of uitzendkrachten op piekmomenten en het creëren van een ontspannen sfeer.

Serieus

bedrijfsarts

Neem klachten van medewerkers áltijd serieus, ook als de klachten vaag zijn. Verwijs werknemers met RSI/KANS-klachten zo snel mogelijk door naar de bedrijfsarts of andere deskundige en stel – in overleg met de bedrijfsarts of arboarts – een plan van aanpak op voor de re-integratie.