2.1 Psychische beroepsziekten

burn-out

Psychische beroepsziekten – waarvan overspannenheid, burn-out en depressie de bekendste zijn – komen vaak voor. Bijna een kwart van het totale aantal gemelde beroepsziekten in 2013 viel in deze categorie. Hoewel psychische aandoeningen in alle beroepsgroepen voorkomen, blijken ze het vaakst op te duiken bij de gezondheidszorg en de maatschappelijke dienstverlening.

Langdurig verzuim

meldingen

Psychische aandoeningen gaan vaak gepaard met langdurig verzuim. Bij 22% van de meldingen in 2013 duurde het verzuim volgens de bedrijfsarts langer dan zes maanden, bij 28% was er sprake van een verzuimduur van drie tot zes maanden en bij 26% een verzuimduur van één tot drie maanden.

2.1.1 Burn-out

klachten

werkhouding

zelfbeeld

De meeste meldingen van werkgerelateerde psychische aandoeningen gaan over overspannenheid of een burn-out (77%), waarbij een burn-out een ernstige – en vaak langdurige – vorm van overspannenheid is. Een burn-out is meestal het einde van een lange periode van overbelasting, bijvoorbeeld door stress. Dit proces kan vele jaren duren. Mensen met een naderende burn-out hebben vaak (één of meerdere van) de volgende klachten:

• Ernstige vermoeidheid: medewerkers met een burn-out zijn vrijwel altijd moe en hebben meestal ook slaapproblemen, omdat ze zelfs als ze in bed liggen nog bezig zijn – in elk geval in hun hoofd – met de dingen die ze nog moeten doen.
• Een negatieve en cynische (werk)houding. Dit zal vooral opvallen als een medewerker voorheen altijd optimistisch was ingesteld.
• Een negatief zelfbeeld, omdat medewerkers zichzelf vaak de schuld geven van het feit dat ze voortdurend achter de feiten aanlopen.

Oorzaken

overbelasting

verwachtingen

steun

Een burn-out ontstaat vrijwel altijd door chronische emotionele overbelasting. Een medewerker die zwaarder wordt belast dan hij aankan en hierdoor voortdurend op zijn tenen moet lopen, houdt dit niet tot in lengte van dagen vol. Deze overbelasting kan komen omdat een werknemer te veel werk heeft (kwantitatieve overbelasting) of omdat hij zijn werk als te moeilijk ervaart (kwalitatieve overbelasting). Daarnaast spelen vaak andere factoren een rol, zoals te hoge verwachtingen van het werk, te weinig invloed op de werkzaamheden, gebrek aan waardering van leidinggevenden of te weinig sociale steun van collega’s.

Maatregelen

aandoening

stress

arbodienst

Hoewel een burn-out niet in alle gevallen volledig wordt veroorzaakt door de werkomgeving, kunt u wel degelijk maatregelen nemen om deze aandoening bij medewerkers te voorkomen. U zult voornamelijk aandacht moeten besteden aan stresspreventie, omdat een burn-out vrijwel altijd het gevolg is van een (jaren)lange periode van voortdurende stress. Het is zaak dat u eerst in de risico-inventarisatie en -evaluatie nagaat in welke mate de medewerkers het risico op werkstress en een burn-out lopen. Vervolgens bekijkt u welke maatregelen u kunt nemen om deze risico’s aan te pakken. Hierbij kunt u zich laten adviseren door uw arbodienst.

2.1.2 Depressie

PSA

werkdruk

agressie

Een werkgerelateerde depressie is meestal het gevolg van psychosociale arbeidsbelasting (PSA) in het werk. Werknemers voelen zich somber en neerslachtig, en verliezen hun interesse voor werken en dagelijkse bezigheden. De oorzaken kunnen heel verschillend zijn: te hoge werkdruk, te weinig sociale steun van collega’s en problemen met collega’s, cliënten of leidinggevenden. Ook pesten, discriminatie, seksuele intimidatie en agressie en geweld zijn oorzaken.

2.1.3 PTSS

millitair

gezondheidszorg

De laatste jaren is het aantal meldingen van de posttraumatische stressstoornis (PTSS) fors gestegen naar 10% van het totale aantal psychische beroepsziekten. Vooral werknemers in risicovolle beroepen – zoals militair personeel, politie, brandweer en ambulancepersoneel – lopen kans op deze stoornis. Maar PTSS komt ook voor bij baliemedewerkers en veiligheidsmensen, en in de gezondheidszorg.

Klachten

symptomen

nachtmerries

alcohol

PTSS is een verzamelnaam voor klachten die kunnen ontstaan na een schokkende gebeurtenis. Werknemers kunnen het trauma niet goed verwerken en voelen zich machteloos en angstig. De meest voorkomende symptomen zijn:

• concentratieproblemen;
• prikkelbaarheid en woede-uitbarstingen;
• weinig interesse in de omgeving;
• depressieve buien;
• slecht slapen, nachtmerries;
• herbeleving van het trauma;
• schuldgevoel of gevoelens van schaamte;
• heftige schrikreacties;
• overmatig gebruik van alcohol, medicijnen of drugs.