9.2 De juiste instellingen op de beeldschermwerkplek
ergonomisch verantwoord
Volgens artikel 5.4 van het Arbobesluit moeten alle werklocaties ergonomisch verantwoord zijn ingericht bij het werken met een beeldscherm. Bij gemiddeld meer dan twee uur per dag gebruik van een beeldscherm zijn de eisen voor beeldschermwerk (artikel 5.8 Arbobesluit) van toepassing.
9.2.1 Bureaustoel
versteltraject
Een goede bureaustoel heeft voldoende verstelmogelijkheden van de zitting, armsteunen en rugleuning. Grote versteltrajecten, van heel laag naar heel hoog, zijn bij de aanschaf van een kantoorbureaustoel aantrekkelijk. Dan kunnen zo veel mogelijk werknemers de bureaustoel gebruiken. De versteltrajecten in de Europese NEN-EN 1335-1 zijn te beperkt voor de Nederlandse populatie. Het versteltraject van een stoel die geschikt is voor ongeveer 95% van de Nederlandse beroepsbevolking moet voldoen aan de criteria zoals gesteld in de Nederlandse Praktijkrichtlijn 1813. Een goede werkplekinstelling begint altijd bij de stoel, die maakt het meeste contact met het lichaam en biedt ondersteuning bij het aannemen van een ergonomische houding.
Instellen
stoel goed instellen
De werkgever is verantwoordelijk voor de werkplek en dat de afstelling van de stoel in orde is. Als arboprofessional kunt u werknemers bijstaan om de stoel goed in te stellen en gebruik te maken van de mogelijkheden van de stoel. Neem de tijd om de stoel goed in te stellen. Zorg dat voeten goed contact maken met de grond of een voetenbankje en dat knieën op vrijwel dezelfde hoogte als heupen zijn. De hoogte is goed als het bovenbeen bij het zitten horizontaal staat en de hoek tussen de boven- en onderbenen 90° is. De stoel moet de bovenbenen comfortabel ondersteunen. Na het instellen van de stoel kunt u een foto maken van de werknemer om de werkplekinstelling te controleren en te vergelijken met de onderstaande afbeelding.
Aandachtspunten
rugleuning
van houding wisselen
Het onderste deel van de rug moet gesteund worden door de welving van de rugleuning (deze moet de werknemer ter hoogte van de broekriem voelen). En de rugleuning moet tot minimaal de schouderbladen komen. De armsteunen staan goed ingesteld (op ellebooghoogte) als de bovenarmen ontspannen kunnen rusten op de armsteunen. De armsteunen moeten een vlakke bovenzijde hebben. Draai ze naar binnen of naar achteren om goed aan het bureau aan te kunnen schuiven. Daarnaast is het belangrijk om vaak van houding te wisselen. Dus zitten met staan afwisselen en variëren in het soort taken.
9.2.2 Bureau
in hoogte instelbaar
voldoende vrije beenruimte
Voor bureaus gelden de eisen die in NEN-EN 527 staan:
- Het werkvlak is ten minste 80 cm diep (geschikt voor platte beeldschermen) en 120 cm breed. Bij gebruik van papieren of bij leeswerk is een breedte van minimaal 160 cm nodig.
- Het werkvlak is in hoogte instelbaar of verstelbaar van ten minste 65 tot 85 cm. Bij een zit-statafel bedraagt de hoogteverstelling 65 tot 125 cm. In de praktijk blijkt dat een elektrische hoogteverstelling het beste werkt, omdat dit het minste moeite kost voor de werknemer.
- De dikte van het werkblad inclusief een eventuele draagconstructie aan de voorzijde bedraagt maximaal 5 cm, maar bij voorkeur 3 cm. Een te dik bovenblad zorgt ervoor dat de werknemer klemt komt te zitten met de bovenbenen tegen het werkblad.
- Er is voldoende vrije beenruimte onder de tafel (ten minste 60 cm diep ter hoogte van de knieën en 120 cm breed). Ter hoogte van de voeten is de vrije ruimte ten minste 80 cm diep.
- Het werkvlak is mat afgewerkt, zodat het niet spiegelt en geen hinderlijk licht veroorzaakt. Ook is het niet te donker of te wit.
De gemiddelde Nederlander is langer dan de gemiddelde Europeaan. Daarom is in Nederland een aanvulling gemaakt op de NEN 527 met de Nederlandse Praktijk Richtlijn (NPR 1813). In de NPR 1813 staan de bureaumaatvoeringen voor de gemiddelde Nederlander in plaats van de gemiddelde Europeaan. Dat vraagt om verstelbereiken die hoger reiken.
Aandachtspunten
thuiswerkplek
ontspannen houding
Als tafel- en stoelhoogte goed op elkaar zijn afgestemd, zijn (met ontspannen schouders) de ellebogen ongeveer op of net iets boven tafelhoogte. Bij regelmatig thuiswerken geldt dit uiteraard ook voor de thuiswerkplek. Als het werkblad niet laag genoeg kan worden ingesteld, is een voetensteun nodig. Werkt de werknemer op een plek zonder instelmogelijkheden, bijvoorbeeld in een koffiezaak, dan moet hij zo veel mogelijk steun voor zijn armen zoeken en proberen een ontspannen houding aan te nemen. Het belangrijkste is dan om vaak van houding te wisselen. De benen moeten vrij onder het bureau kunnen bewegen, zonder belemmering van bijvoorbeeld een ladenblok of snoeren. De voorzijde van het werkblad mag niet dikker zijn dan 5 cm. Met een dik werkblad wordt de werknemer bij het gebruik van toetsenbord en muis al snel gedwongen de schouders op te trekken of de benen komen klem te zitten tegen het tafelblad. Een eetkamertafel heeft meestal een dikker blad of een dikkere draagconstructie en is daarom vaak niet geschikt als thuiswerkplek.
Spiegelingen van het werkblad kunnen ervoor zorgen dat het beeldscherm niet goed zichtbaar is. Zorg daarom voor een werkblad zonder spiegeling.
9.2.3 Beeldscherm
hinderlijke spiegeling
minder vermoeiend
Het beeldscherm is in hoogte verstelbaar en staat recht voor de werknemer op een armlengte afstand en haaks (in een hoek van 90°) op het raam om hinderlijke spiegeling te voorkomen. Veel beeldschermen staan te hoog. Het is beter om de bovenkant onder ooghoogte te plaatsen en het scherm zo te kantelen dat de werknemer loodrecht op het scherm kijkt. Een licht neerwaartse blik verkleint de kans op een slechte houding van de nek, is minder vermoeiend voor de ogen en verkleint de kans op droge ogen. Voor bijzondere taken kunnen meerdere beeldschermen of een groot beeldscherm een uitkomst zijn. Een groot (24 inch of groter) beeldscherm kan nodig zijn om bijvoorbeeld meerdere documenten naast elkaar te kunnen bekijken. Zo voorkomt u onnodig muisklikken. De werknemer moet het hoofd zo min mogelijk hoeven te draaien om op meerdere schermen te kunnen kijken.
Het meest gebruikte of hoofdbeeldscherm staat recht voor de werknemer. Onder een kleine hoek staat het tweede beeldscherm op dezelfde hoogte als het hoofdbeeldscherm. Bij evenveel gebruik van beide schermen, kunt u ze opstellen als een V.
9.2.4 Laptopstandaard
goede werkhouding
gemakkelijk instelbaar
Als werknemers met een laptop werken, zorgt de werkgever voor een laptopstandaard. Door een laptopstandaard te combineren met een los aan te sluiten toetsenbord en muis kan de werknemer in een goede werkhouding aan de laptop werken. De laptop met de laptophouder moet op gelijke hoogte als het beeldscherm worden geplaatst. Deze opstelling is verplicht als de werknemer structureel meer dan twee uur totaal op een dag werkt met een laptop. De laptopstandaard moet gemakkelijk instelbaar zijn en moet licht zijn, zodat de werknemer hem kan meenemen.
9.2.5 Documenthouder
opzij kijken voorkomen
Als werknemers regelmatig informatie vanaf papier invoeren in de computer, is een documenthouder aan te raden. Een documenthouder plaatst u tussen het toetsenbord en het beeldscherm – om veel opzij kijken te voorkomen – met een maximale hoogte van de onderzijde van het beeldscherm en is bij voorkeur in hoogte instelbaar.