10.2 Arbocatalogi van andere branches
oplossingen
tegenvallen
Er zijn verschillende arbocatalogi met toepasbare oplossingen voor werkstress die u – ongeacht de branche waarin u werkt – verder kunnen helpen. Als u die catalogi op eigen houtje probeert te vinden, kan dat misschien nog tegenvallen: er zijn zo veel verschillende catalogi – die lang niet allemaal uitgebreid ingaan op oplossingen voor werkdruk – dat u na een tijdje rondsurfen op internet door de bomen het bos niet meer ziet.
Uitgelicht: catalogi met goede oplossingen
aanraders
Om u op weg te helpen, worden in deze paragraaf een aantal arbocatalogi met goede oplossingen uitgelicht. Daarnaast zijn de volgende branchecatalogi aanraders voor meer leesvoer over maatregelen tegen werkdruk:
- architecten (sfa-architecten.nl/cao);
- gehandicaptenzorg (arbocatalogusgehandicaptenzorg.nl);
- provincies (arbocampus.nl);
- sport (sportwerkgever.nl);
- tuinbranche (tuinbranche.nl/nieuwsberichten/arbocatalogus);
- uitgeverijen (uitgeverijbedrijf.nl);
- uitzendbranche (abu.nl/cao en nbbu.nl/download/nbbu-cao-voor-uitzendkrachten);
- verzekeringen (gezondverbond.nl);
- voortgezet onderwijs (voortgezetwerkplezier.nl);
- ziekenhuizen (cao-ziekenhuizen.nl).
In de hierboven genoemde catalogi vindt u informatie over werkdruk, oplossingen of een motiverende procesaanpak. Ziet u een oplossing die u wilt overnemen? Neem deze op in het plan van aanpak bij de RI&E.
10.2.1 Preventie
arboprobleem
algemene informatie
Veel arbocatalogi zijn geschreven vanuit het idee dat u de catalogus er pas op naslaat als een bepaald arboprobleem zich voordoet. De catalogus dient als oplossingenboek: als er werkdrukproblemen zijn ontstaan in uw organisatie, kunt u de catalogus raadplegen voor een oplossing. Maar om problemen vóór te zijn, kan het nuttig zijn om te kijken of u iets heeft aan de algemene informatie en geopperde preventiemaatregelen in de arbocatalogi.
Definities
basis
Als werkgever heeft u misschien al wel behoorlijk wat kennis in huis over werkdruk. Wilt u inzicht krijgen in de werkdrukproblematiek in uw organisatie, dan kan het toch prettig zijn om eerst wat algemene informatie over het onderwerp te lezen.
Dat helpt u om terug te keren naar de basis, namelijk wat werkdruk eigenlijk is. Bespreek dit met werknemers en de arboprofessionals om te controleren of iedereen hetzelfde bedoelt met begrippen als ‘te hoge werkdruk’, ‘gezonde werkdruk’ of ‘stress’.
In hoofdstuk 1 heeft u de definitie van het begrip werkdruk kunnen lezen. In hoofdstuk 2 staat het verschil tussen de begrippen werkdruk en werkstress uitgelegd.
Werkdruk volgens werknemers
perspectief
Op de website uitgeverijbedrijf.nl staat een pagina met uitleg over wat werkdruk is. Daar staat een rijtje met definities van werkdruk vanuit het perspectief van werknemers. Zij ervaren werkdruk als zij:
- aan het eind van de dag meer werk hebben liggen dan toen ze de dag begonnen;
- continu in een hogere versnelling moeten werken;
- midden in de nacht wakker worden en in bed nadenken over hoe ze werkgerelateerde zaken kunnen organiseren;
- veel werk hebben en ondertussen steeds op collega’s of externe partijen moeten wachten;
- het gevoel hebben dat ze niet gewaardeerd worden;
- merken dat de werksfeer verzuurt doordat er te veel werk te doen is;
- niet meer aan eigen werk toekomen en merken dat hun hoofd vol zit met ‘oude rommel’.
Bespreekbaar maken
stug doorwerken
Werknemers brengen werkstress vaak niet uit zichzelf ter sprake. Ze willen niet zwak overkomen of zijn bang dat het in hun nadeel werkt bij een contractverlenging. Veel werknemers werken liever stug door dan dat ze aan hun leidinggevende laten merken dat ze het niet trekken.
bespreekbaar
De kans is groot dat dit op lange termijn nadelig uitpakt voor zowel de werknemer als de werkgever: de productiviteit en werkkwaliteit van gestreste werknemers gaan vaak omlaag en uiteindelijk melden ze zich zelfs ziek. Bovendien is de kans dat ze fouten maken groter en daardoor kunnen ongelukken ontstaan. Het onderwerp bespreekbaar maken is dus een belangrijke manier om werkdrukproblemen te ontdekken en in de kiem te smoren.
Hulpmiddelen voor gesprek
gespreksoefening
Weet u zelf niet goed hoe u werkdruk bespreekbaar kunt maken, dan bieden sommige arbocatalogi goede instrumenten die u hierbij kunt gebruiken. Zo komt de uitgeverijbranche met de oplossing ‘Test je werkdruk’ (via uitgeverijbedrijf.nl/gezonduitgeven). Hierin staat wat een werknemer kan doen bij het vermoeden van te hoge werkdruk. Ook vindt u hyperlinks naar het oefenen van een lastig gesprek met een leidinggevende. Als u de test en gespreksoefening onder werknemers verspreidt, wordt de drempel om werkstress te melden voor hen misschien minder hoog. Daarnaast geeft u daarmee het signaal af dat u het belangrijk vindt dat zij werkstress bespreken.
10.2.2 Maatregelen nemen
leidraad
maatwerk
Naast preventiemaatregelen kunt u ook allerlei maatregelen nemen op het moment dat u signalen van werkstress oppikt. Ook daarvoor zijn arbocatalogi een handige leidraad. Houd wel in uw achterhoofd dat de ultieme oplossing voor werkstress niet bestaat. Door werkinhoudelijke en persoonlijke factoren zijn geen twee werkdrukproblemen hetzelfde. Vaak is het zoeken naar een oplossing dus maatwerk.
Algemene oplossingen kunt u gebruiken als basis voor maatwerkoplossingen. Zo bieden de eerdergenoemde catalogi van de architecten, gehandicaptenbranche, uitzendbranche, provincies, uitgeverijen en verzekeringen oplossingen die ook in andere branches toepasbaar zijn.
Overleg
betrokkenheid
Welke oplossing uw organisatie kiest, is een belangrijke beslissing. Maar de manier waarop u die oplossing kiest, is misschien nog wel belangrijker. Als werknemers hebben kunnen meedenken over maatregelen tegen werkstress, zijn die uiteindelijk vaak effectiever dan als deze zonder overleg worden ingevoerd. Omdat werknemers kunnen meedenken, voelen zij dat ze invloed hebben op hun werk: door dat verhoogde gevoel van autonomie en betrokkenheid kunnen ze hun werkdruk beter onder controle krijgen. U kunt de OR vragen om u te helpen de werknemers erbij te betrekken.
Signalenspel om werkstress te herkennen
De arbocatalogus van het voortgezet onderwijs noemt de werkvorm ‘signalenspel’: een leuk, laagdrempelig spel, om werknemers signalen van werkstress (beter) te laten herkennen.
Wijzen
stresssignalen
Hoe werkt het? Elke werknemer krijgt een checklist ‘Signalen van werkdruk’ (zie voortgezetwerkplezier.nl) en vult deze in voor zijn eigen situatie. Vervolgens gaan de deelnemers in kleine groepjes – bestaande uit collega’s die veel met elkaar samenwerken – aan de slag. Ze wijzen één persoon in het groepje aan en zeggen daarover om beurten: ‘Als collega X stress heeft, zie je dat door…’
uitzendbranche
Collega X reageert als laatste. Hij zegt bijvoorbeeld dat zijn collega’s stresssignalen goed bij hem herkennen. Of hij voegt een stressreactie toe die zijn collega’s nog niet kennen. Vervolgens bespreekt het groepje de stresssignalen van collega Y, collega Z, enzovoort.
Werkvormen
Tips voor een aanpak in nauw overleg met werknemers vindt u in de catalogi van de sportsector, uitzendbranche, ziekenhuizen en het voortgezet onderwijs. Deze arbocatalogi beschrijven werkvormen om werknemers te betrekken bij het signaleren van werkdrukproblemen en het bedenken en invoeren van maatregelen.
voldoening
Uit de sportbranche komt de werkvorm ‘ergernissen top 3’. Deze luchtige manier van overleg heeft tot doel om mopperen om te zetten in verbeteracties. Een team inventariseert de grootste werk-ergernissen en bedenkt hoe het die irritaties gaat aanpakken.
Werkplezier vergroten
Werknemers die elke dag met goede zin naar hun werk komen en voldoening halen uit hun prestaties, hebben meestal een hogere belastbaarheid. Zij kunnen het prima aan om af en toe onder hoge druk te werken, aangezien ze hun werk met plezier doen.
Werkplezier zorgt ervoor dat werknemers niet te veel focussen op wat er misgaat en tegenzit, maar veel meer op wat er goed gaat, wat ze wél willen en waar ze naartoe werken.
feestjes
borrel
Manieren om werkplezier te verhogen, zijn soms ook te vinden in arbocatalogi. De catalogus voor de gehandicaptenbranche is hier een goed voorbeeld van. Daar kunt u inspiratie halen uit verschillende praktijkvoorbeelden. Uit één van die voorbeelden blijkt bijvoorbeeld dat feestjes bijdragen aan werkplezier. U kunt zich voorstellen dat het organiseren van borrels en feesten ook in andere branches het moreel van de werknemers kan opvijzelen: denk aan een schoolfeest in het onderwijs of een zakelijke borrel voor klanten én werknemers op een advocatenkantoor.
Ook het regelmatig organiseren van informele personeelsborrels kan het werkplezier aanzienlijk verhogen. Uiteraard is een feestje geen wondermiddel. Het zal weinig veranderen aan een gebrek aan werkplezier als er in de dagelijkse praktijk amper overleg, slechte samenwerking en weinig betrokkenheid van werknemers bij de organisatie is.
Praktische oplossingen uit arbocatalogi
intervisie
flexibiliseren werktijden
De volgende arbocatalogi hebben oplossingen voor werkaspecten die verband houden met werkdruk:
Gehandicaptenbranche
- nee zeggen;
- accepteer en laat los, niet alles is te veranderen;
- breng energiegevers en -vreters in kaart;
- beloning in de vorm van een ontspanningsmoment, bijvoorbeeld door eventjes pauze te nemen.
Provincies
- voldoende regelmogelijkheden, bijvoorbeeld bij het bepalen van de werkvolgorde, de methode of het tempo;
- intervisie met een meer ervaren werknemer;
- training op het gebied van planning, timemanagement, assertiviteit of stressmanagement;
- ruimte op werk creëren waar werknemers tot zichzelf kunnen komen.
Uitgeverijen
- in gesprek bij signalen van stress;
- voorkomen van terugval na psychische klachten;
- flexibiliseren van werktijden;
- coachend leidinggeven.
Verzekeringen
- effectief werkoverleg;
- gebruiksvriendelijke software;
- duurzame functies;
- begeleiding nieuwe werknemers.
Complimententrein
complimenten
Ten slotte noemt de catalogus voor het voortgezet onderwijs een aantal nuttige werkvormen voor de verhoging van werkplezier, zoals de complimententrein. Bij deze werkvorm leren werknemers hun energie en aandacht te focussen op wat er goed gaat door elkaar complimenten te geven.
Op pad met de complimententrein
waarderen
De complimententrein werkt als volgt: een team splitst op in groepjes van vijf of zes werknemers. Eén deelnemer (werknemer A) krijgt de hoofdrol. De overige deelnemers uit het groepje krijgen kort de tijd om te bedenken wat ze waarderen in werknemer A.
Vervolgens start de complimententrein: de linkerbuurman van werknemer A fluistert zijn compliment in het oor van zijn linkerbuurman. Die volgende persoon fluistert dat compliment én zijn eigen compliment door aan zijn linkerbuurman. Zo gaan de complimenten de hele kring rond. Tot slot noemt de rechterbuurman van werknemer A de hele complimententrein in één keer hardop. Vervolgens krijgt een volgende deelnemer de hoofdrol.
Negatief brainstormen
Een laatste voorbeeld van een spel voor de verhoging van werkplezier in de arbocatalogus van het voortgezet onderwijs is ‘negatief brainstormen’. Het werkt als volgt.
stijgen
Formuleer het probleem (bijvoorbeeld: hoe laten we het ziekteverzuim gerelateerd aan werkdruk dalen?) en draai het daarna om (dus: hoe laten we het ziekteverzuim gerelateerd aan werkdruk stijgen?). Brainstorm en draai de ideeën na afloop om. U verandert bijvoorbeeld ‘We schrappen de pauzes’ in ‘We leggen meer nadruk op het belang van pauzeren en stimuleren werknemers om af en toe weg te lopen van hun werkplek’.