6.2 Groepsdynamica in de verschillende fases

ontwikkeling

dillema

Groepsdynamica is altijd in een team aanwezig. Soms heel expliciet, maar heel vaak ook impliciet. Soms stimuleert het de ontwikkeling van een team, maar soms ook niet. Hier leest u welke thema’s spelen in elke fase. Daarbij gelden de volgende uitgangspunten:

• Iedere fase kenmerkt zich door een thema en binnen dat thema moet een team dilemma’s oplossen om door te ontwikkelen.
• Als een team de dilemma’s niet oplost, stopt de ontwikkeling van het team.
• Een team kan prima presteren als het zich niet doorontwikkelt, maar het haalt dan het ‘topniveau’ niet.

Zoals u in hoofdstuk 5 kon lezen, gaan groepen door diverse fases heen. Hieronder is per fase beschreven hoe de groepsdynamica werkt.

6.2.1 Formingfase

nuttige 
bijdrage

Bij aannemersbedrijf Doorzon is een personeelsvereniging (PV) opgezet. De organisatie groeit en een groep medewerkers heeft het idee geopperd dat een personeelsvereniging een nuttige bijdrage kan zijn aan de verbondenheid van de medewerkers. De PV kan van alles organiseren: feesten, uitstapjes, sinterklaas, kerst en jubilea.

doel

In de eerste vergadering doet een bestuurslid een voorstel waarbij de PV bijna als een ondernemingsraad (OR) dienst doet. Een medewerker is sceptisch: hij denkt dat het al moeilijk genoeg is om budget los te peuteren bij de directie voor een feestje en een uitje. De PV steggelt hier een tijd over zonder overeenstemming te bereiken, totdat iemand voorstelt om zowel medewerkers als de directie te vragen wat zij vinden dat het doel van de PV zou moeten zijn. En daar is iedereen het over eens.

Inclusie

deel van de groep

Het thema dat in de formingfase speelt, is inclusie. Dat wil zeggen: hoor ik erbij of hoor ik er niet bij? In de formingfase vraagt ieder teamlid zich af of hij deel wil uitmaken van de groep en tegen welke prijs. Dat betekent dus dat iemand teamlid kan zijn zonder dat hij onderdeel is van de groep.

Belang van individu versus belang van groep

persoonlijk niveau

U kent vast de voorbeelden van mensen die zich buiten de groep plaatsen. Ze doen hun werk prima, maar hebben geen of weinig contact met andere teamleden buiten gesprekken over het werk. Aan de andere kant doen teamleden bij de start al hun best om met iedereen op persoonlijk niveau contact te maken. Dit zijn twee uitersten van hetzelfde dilemma: is de groep belangrijker dan ik of ben ik belangrijker dan de groep?

bijdragen

Een team kan zich pas doorontwikkelen als het besluit een groep te willen zijn waarin de leden zichzelf niet hoeven te verliezen, maar waar zij wel aan moet bijdragen.

6.2.2 Stormingfase

De gemeente Hupselerwaard heeft een projectteam opgezet om de leefbaarheid in de achterstandswijken te verbeteren. In het team zitten vertegenwoordigers van allerlei afdelingen, zodat ze snel kunnen schakelen. Ieder teamlid heeft zelf gekozen voor dit projectteam, dus iedereen wilde uit zichzelf zijn best doen om er iets van te maken.

geolied

besluiten

De eerste bijeenkomsten van het team verliepen rustig en geolied. Iedereen was gemotiveerd en wilde graag bijdragen. Maar op de derde bijeenkomst ging het mis. Deze bijeenkomst was bedoeld om de buurt bij de plannen te betrekken. De voorstellen vlogen alle kanten op. De leden luisterden niet naar elkaar en de emoties liepen hoog op. Toen iedereen op adem moest komen, stelde een teamlid nuchter voor dat het handig was om af te spreken hoe de groep voortaan besluiten zou nemen. Daar kon iedereen zich in vinden.

Macht

invloed

krachtmeting

In de stormingfase speelt het thema macht. In deze fase gaat het over wie het voor het zeggen heeft. U weet vast wie informeel de meeste invloed heeft in de teams die u leidt. In de stormingfase stelt het team dat vast. Op allerlei niveaus vinden krachtmetingen plaats. Mensen trekken zich terug of gaan er vol in. De stormingfase kan heftig zijn. Aan de ene kant zijn er medewerkers die zich sterk op de voorgrond stellen en dominant aanwezig zijn. Aan de andere zijn er teamleden die op de achtergrond blijven en hun invloed meer achter de schermen uitoefenen.

6.2.3 Normingfase

regels

uitzondering op de regel

De PV van Doorzon heeft haar plekje gevonden. Binnen het team bestaat er overeenstemming over waar het team voor is en waar het vanaf moet blijven. Er is een voorzitter gekozen die de bijeenkomsten in goede banen moet leiden. Tijdens de vergaderingen houdt hij de regels in de gaten. Regelmatig hoor je hem dingen zeggen als ‘Zullen we de volgende keer weer gewoon op tijd komen?’ en ‘We laten elkaar hier wel uitpraten.’ Eén teamlid wordt hier zo kriegel van dat hij op een bepaald moment uitvalt: ‘...en zullen we elkaar ook in onze waarde laten?’ De stilte die volgt lijkt minuten te duren. Tot een ander teamlid bijvalt: ‘Ja, eigenlijk zou het prettig zijn als we meer onszelf konden zijn hier.’ De PV praat hier lang over door en komt tot de conclusie dat er uitzonderingen op de regels mogelijk moeten zijn en dat men erop moet vertrouwen dat alle teamleden goede bedoelingen hebben.

Autoriteit

normen en waarden

ontsnappen

In de normingfase speelt het thema autoriteit. De regels waarvan het team in de stormingfase afsprak dat ze ze zouden maken, stellen zij in deze fase vast. Het team overbrugt verschillen, stelt regels vast en deelt normen en waarden. Het team komt dichter tot elkaar, leden delen persoonlijke zaken en geven voorzichtig constructieve feedback. Hoe positief deze fase ook kan aanvoelen, er zit een hardere ondertoon in. In deze fase houden de teamleden enerzijds vaak hard vast aan de normen, terwijl er anderzijds teamleden zijn die juist graag aan de normen ontsnappen.

6.2.4 Performingfase

Even terug naar het verkoopteam van Doorzon. Dit draait op volle toeren. Ze hebben hun ‘flow’ gevonden en halen de ene na de andere opdracht binnen. Ieder teamlid loopt die ene extra meter die nodig is en het team steunt en stimuleert elkaar tot ongekende hoogte. Tot op een bepaald moment één van de meest ervaren verkopers tijdens de lunch aan een aantal mensen vertelt dat het team zo goed draait, omdat hij zich daar als oudgediende zo voor heeft ingezet.

team tekortdoen

De andere teamleden zijn niet zo blij met zijn uitspraken. Hoewel het klopt dat ze veel van hem hebben geleerd, hebben ze het gevoel dat de verkoper het team tekortdoet. Die middag bespreken ze met z’n allen welke plaats het teamwerk voor hen heeft. Ze komen tot de conclusie dat het team niets is zonder zijn leden, maar dat de teamleden ook trots zijn om tot dit team te behoren.

Intimiteit

vertrouwen

Het thema intimiteit staat in deze fase centraal. In de vorige fase spraken de teamleden af dat zij erop moeten vertrouwen dat iedereen geeft wat hij wil geven en dat dit voldoende moet zijn. Het team is op elkaar ingespeeld, het proces loopt op rolletjes. Men steunt elkaar, stimuleert elkaar en helpt elkaar zich te ontwikkelen. Het team staat centraal, het geheel is meer dan de som der delen.

identiteit

Aan de ene kant ziet u in deze fase dat teamleden zich helemaal kunnen verliezen in de groep, dagen en soms zelfs nachten bezig zijn zonder dat het voelt als inspanning. Aan de andere kant zie je dat teamleden zich opgeslokt voelen en van de weeromstuit hun identiteit aan het profileren zijn.

6.2.5 Adjourningfase

terugkijken

De adjourningfase is een bijzondere fase. Afscheid is hier het centrale thema. Het dilemma dat speelt voor alle teamleden is of afscheid voor altijd is en dat het dus het handigst is om vooruit te kijken en door te gaan, of dat afscheid nemen terugkijken is, leren van het verleden en soms momenten laten herleven.

De eerste groep kijkt uit naar nieuwe momenten, nieuwe teamleden, nieuwe uitdagingen. De tweede kijkt terug en komt op gezette tijden weer bij elkaar.