4.2 Arbeidstijden

lange diensten

Het is belangrijk dat u zich aan de regels houdt voor arbeids- en rusttijden. Dit is niet alleen van belang voor de werknemersgezondheid, maar zorgt ook voor een veiliger werkomgeving. Als werknemers lange diensten draaien, veel ’s nachts werken of weinig rust krijgen tussen diensten, zit een ongeluk in een klein hoekje. Voor de NLA zijn arbeidstijden daarom een belangrijk aandachtspunt.

Arbeidstijdenwet

U moet zich houden aan de wettelijke eisen die in de Arbeidstijdenwet staan. Hierin staan de regels voor onder meer werktijden, pauzes, onafgebroken rusttijd en nachtdiensten. Daarnaast staan er aparte regels in voor kwetsbare groepen werknemers, zoals jongeren en zwangere werknemers. Verder is het verstandig te letten op oudere werknemers en op werknemers die het Nederlands niet beheersen of laaggeletterd zijn.

4.2.1 Bovengrenzen

gemiddeld

Bij het inroosteren van werknemers moet de werkgever een aantal regels in acht nemen:

• Een dienst mag niet langer dan 12 uur duren.
• De maximale wekelijkse arbeidstijd is 60 uur.
• De arbeidstijd mag per 4 weken gemiddeld niet langer zijn dan 55 uur per week. Uw organisatie mag hiervan afwijken als dat is vastgelegd in de cao of in uw bedrijfsregeling. Let op: meer dan 60 uur per week is nooit toegestaan, ook niet als dat in uw bedrijfsregeling zou staan.
• De arbeidstijd mag per 16 weken gemiddeld niet langer zijn dan 48 uur per week.

geen man overboord

Als een werknemer een dag of een week meer uren maakt dan normaal, is er nog geen man overboord. Het kan nu eenmaal de ene week drukker zijn dan de andere. Vandaar ook dat de regels spreken van een ‘gemiddelde’ tijd over een bepaald aantal weken. Het is wel belangrijk om die gemiddelden goed in de gaten te houden en ze niet structureel te overschrijden.

4.2.2 Minimale pauzetijden

opsplitsen

Werknemers moeten genoeg pauze krijgen tijdens diensten.

• Bij een dienst van 5,5 uur of langer moet een werknemer minimaal 30 minuten pauze krijgen.
• Bij een dienst van meer dan 10 uur moet een werknemer minimaal 45 minuten pauze krijgen.
• Het is mogelijk om de pauzes op te splitsen in meer pauzes van minimaal een kwartier.
• De pauze mag niet meteen aan het begin of aan het eind van de dienst gepland staan.

4.2.3 Minimale rusttijden

regels

onafgebroken

Werknemers hebben niet alleen recht op pauze, maar ook op langere onafgebroken rusttijd tussen diensten in. De regels hierover in de Arbeidstijdenwet zijn als volgt:

• Een werknemer heeft recht op een rusttijd van minimaal 36 uur aaneengesloten per 7 dagen, of van 72 uur aaneengesloten per 14 dagen.
• Een werknemer moet per dag minimaal 11 uur onafgebroken rusten.
• Als de omstandigheden hierom vragen, mag de werkgever de minimale onafgebroken rust per dag eenmaal per week inkorten tot 8 uur.

4.2.4 Werken op zondag

geen reden voor ontslag

De 24 uurseconomie maakt het steeds moeilijker voor organisaties om op zondag volledig te sluiten. De werkgever mag werknemers vragen op zondag te werken, maar hij kan niemand hiertoe verplichten. Het is geen reden voor ontslag als een werknemer weigert op zondag te werken. Op basis van de Arbeidstijdenwet is de werkgever verplicht om werknemers die wel op zondagen werken ook voldoende zondagen vrij te geven. In een periode van 52 weken moeten zij desgewenst minimaal 13 vrije zondagen krijgen.

4.2.5 Nachtdiensten

cao

afwijkend

Nachtdiensten zijn diensten waarin meer dan één uur arbeid wordt verricht tussen 0.00 uur en 6.00 uur. In de Arbeidstijdenwet staan de volgende regels:

• Een nachtdienst mag maximaal 10 uur duren. Dit mag een aantal keer per jaar vanwege onvoorziene omstandigheden, bijvoorbeeld het uitvallen van een zieke collega, worden verlengd tot 12 uur.
• Na drie achtereenvolgende nachtdiensten moet een werknemer minimaal 46 uur rust krijgen.
• In een periode van 16 weken mag een werknemer maximaal 36 keer een nachtdienst draaien. De cao of de bedrijfsregeling kan uitzonderingen bevatten.

4.2.6 Jongeren

Voor alle werknemers onder de 18 jaar gelden afwijkende arbeids- en rusttijden. Zo mogen zij minder lange diensten draaien. Ook kan de werkgever hen niet zomaar inroosteren in de avonduren.

• 15-jarigen mogen maar tot 19.00 uur werken. In schoolvakanties mogen zij tot 21.00 uur werken.
• 16- en 17-jarigen mogen werken tot 23.00 uur.

4.2.7 Aanwezigheids- en consignatiediensten

bereikbaar

niet ­oproepbaar

nachtdienst

Ook voor aanwezigheids- en consignatiediensten zijn aparte regels opgenomen in de Arbeidstijdenwet. Bij een consignatiedienst is de werknemer niet op het werk aanwezig, maar moet hij wel bereikbaar zijn om bij te springen. Er is pas sprake van werktijd als hij wordt opgeroepen. Er zijn extra werktijdenregels voor deze diensten:

• Per etmaal mag een werknemer maximaal 13 uur werken in reguliere en consignatiediensten samen.
• U mag een werknemer in een periode van 28 dagen minimaal 14 dagen niet indelen in een consignatiedienst. Ook moet de werknemer in die vier weken minimaal tweemaal twee aaneengesloten dagen niet werken én niet oproepbaar zijn.
• Een werknemer die gemiddeld minstens eens per week tussen 0.00 uur en 6.00 uur een consignatiedienst heeft, mag per 16 weken gemiddeld niet meer dan 40 uur per week werken.
• In de 11 uur voorafgaand aan een nachtdienst en in de 14 uur erna mag de werknemer geen consignatiedienst hebben. Bij een aanwezigheidsdienst moet de werknemer daadwerkelijk op de werkvloer aanwezig zijn, zodat hij al ter plaatse is als hij wordt opgeroepen. Hiervoor gelden de volgende beperkingen:
  • Een aanwezigheidsdienst duurt niet langer dan 24 uur.
  • Een werknemer mag in 26 weken maximaal 52 aanwezigheidsdiensten draaien.
  • In een periode van 26 weken mag een werknemer gemiddeld maximaal 48 uur per week werken.