4.2 Waterstofsulfide
rotte eieren
Waterstofsulfide (H2S) komt veel voor en is zeer giftig. Waterstofsulfide (ook wel zwavelwaterstof genoemd) heeft een sterk ruikende, kenmerkende geur, namelijk die van rotte eieren. Deze stof ontstaat door een rottingsproces van allerlei organische stoffen die zwavel bevatten. Deze organische stoffen kunnen voorkomen in de aardbodem.
4.2.1 Beroepen
kruipruimte
bijproduct
Waterstofsulfide zit onder andere opgelost in grondwater en in ‘zuur’ aardgas en komt voor in onder andere kruipruimtes, rioleringen en afvalwaterinstallaties. Waterstofsulfide komt in meerdere branches voor, zoals in de industrie als bijproduct van industriële processen (bijvoorbeeld aardolieraffinage, mijnbouw, papierfabrieken en ijzersmelterijen). Het komt ook voor bij de biologische afbraak van organisch materiaal. Ook werknemers in riolering, afvalwaterinstallaties en pijpleidingen kunnen ermee te maken krijgen.
Meten in parts per million
gasdetectieapparatuur
De concentratie van H2S en andere stoffen wordt aangeduid in parts per million (ppm). Een concentratie van 1 ppm betekent dat de verhouding van de stof ten opzichte van het totaal één op de miljoen delen is. Vaak wordt dit aangeduid in massa. Een ppm is ten opzichte van een totale massa zeer klein, het is één duizendste deel van een promille. Gasdetectieapparatuur geeft de gemeten concentratie weer in ppm.
4.2.2 Gezondheidseffecten
overlijden
Het gas is al bij zeer lage concentraties te ruiken (0,1 ppm). Maar bij een hogere concentratie treedt verlamming van het reukorgaan op en is de geur niet meer waar te nemen. Bij blootstelling aan waterstofsulfide ontstaat in eerste instantie irritatie aan de ogen. Vervolgens komen er ademhalingsproblemen en mogelijke aantasting van het zenuwstelsel. De werknemer ruikt het gas niet meer en kan het bewustzijn verliezen. Bij een blootstelling voor langere tijd (tot 24 uur) is het zelfs mogelijk dat iemand komt te overlijden.
Bij werk in besloten ruimtes, zoals kruipruimtes, is het belangrijk voor werknemers om persoonlijke gasdetectieapparatuur te dragen die waterstofsulfide kan signaleren. Als het alarm gaat, moet de werknemer de ruimte direct verlaten om ernstige gezondheidseffecten te voorkomen.
grenswaarde
koolmonoxide
Het verliezen van het bewustzijn met de dood tot gevolg is afhankelijk van de concentratie en de duur van de blootstelling. Blootstelling aan een concentratie van 1.000 ppm is direct dodelijk. Een veilige grenswaarde voor waterstofsulfide is 2,3 mg/m3 (1,53 ppm) voor een tijdgewogen gemiddelde concentratie gedurende 8 uur.
Meetapparatuur om veiliger te werken
zuurstofgehalte
Koolmonoxide heeft een vergelijkbaar effect als waterstofsulfide. Maar omdat koolmonoxide een reukloos gas is, is het dragen van gasdetectieapparatuur nog belangrijker op werkplekken waar koolmonoxide kan voorkomen (in besloten ruimtes bijvoorbeeld). Als er gevaar is voor bedwelming of verstikking door aanwezigheid van een gevaarlijke stof die de zuurstof in lucht verdringt (zoals koolmonoxide of kooldioxide), is het belangrijk om het zuurstofgehalte in de lucht tijdens het werk te meten. Dit mag namelijk niet onder de 18 volumeprocent uitkomen. Een volumeprocent is de verhouding van het volume van de stof ten opzichte van het totale volume. Zorg daarom dat werknemers een zuurstofmeter tot hun beschikking hebben.