6.4 Houtstof

gereedschap

Hout is een veelgebruikt bouwmateriaal. Tijdens het bewerken van hout en plaatmaterialen waarin hout is verwerkt, komen spaanders, zaagsel en houtstof vrij. Het meeste houtstof ontstaat bij machinale bewerkingen van hout, zoals schuren, zagen, frezen, boren en schaven. De hoeveelheid stof die vrijkomt, hangt samen met een aantal factoren:

• het te bewerken materiaal (bij plaatmateriaal zoals mdf komt bijvoorbeeld meer stof vrij dan bij multiplex of massief hout);
• het gebruikte gereedschap (een cirkelzaag produceert meer stof dan een decoupeerzaag);
• de werkmethode (niet-afgezogen gereedschap veroorzaakt meer stof dan afgezogen gereedschap).

6.4.1 Gezondheidseffecten

irriterend

giftig

Het gezondheidseffect van de verschillende houtsoorten kan heel verschillend zijn. Een aantal houtsoorten bevat bestanddelen die irriterende, allergene en kankerverwekkende eigenschappen hebben. De mate hiervan is per houtsoort verschillend. De gezondheidsrisico’s en gezondheidseffecten variëren door:

• de verschillende afmetingen en het gewicht van de houtstofdeeltjes, die soms sterk variëren en afhankelijk zijn van de houtsoort en het type bewerking;
• het verschil in giftige werking (toxiciteit);
• het verschil in vochtgehalte.

Klachten

kanker

De belangrijkste gezondheidsklachten die een werknemer kan oplopen door blootstelling aan houtstof zijn:

• Huidaandoeningen: contact met houtstof kan irritatie en ontsteking van de huid tot gevolg hebben. Dit kan uiteindelijk overgaan in chronisch huideczeem, zoals bij de houtsoorten cocobolo en ipé. Personen die daarvoor gevoelig zijn, kunnen ook een allergische huidreactie krijgen als gevolg van bepaalde stoffen in het hout. Hierdoor kan eczeem op de handen, hoofd en hals ontstaan. Andere huidklachten zijn huidverkleuringen en ontstekingen van haarwortels. Bij een aantal houtsoorten, zoals padoek en wengé, kunnen splinters voor (flinke) ontstekingen zorgen.
• Oogaandoeningen: het oogbindvlies kan ontstoken raken door contact met houtstof. De verschijnselen hiervan zijn onder andere pijn, tranende ogen, ettervorming en lichtschuwheid (het niet kunnen verdragen van licht).
• Luchtwegaandoeningen: veel houtsoorten bevatten stoffen die overgevoeligheidsreacties veroorzaken, zoals niezen, loopneus, bloedneus, hoesten, astma en astmatische bronchitis. Veel luchtwegaandoeningen zijn een allergische reactie op houtstof. Allergieën kunnen in de loop der jaren worden opgebouwd. Iemand kan dus jaren zonder problemen in een stoffige ruimte werken en plotseling last krijgen van bepaalde verschijnselen.
• Neuskanker: stof van verschillende houtsoorten kan kanker veroorzaken (bijvoorbeeld hout van een berk, esdoorn, (haag)beuk, populier, iroko en mahonie). Daarnaast kan het hout kankerverwekkende toevoegingen (zoals formaldehyde) bevatten die voorkomen in bepaalde lijmen en houtverduurzamingsmiddelen.
• In een enkel geval zorgt inademing van houtstof zelfs voor braakneigingen of maagkramp (zoals bij de houtsoort afrormosia). Bij de houtsoort dabéma zorgt de geur al voor irritatie.

6.4.2 Grenswaarde

hardhout

Voor houtstof, in het bijzonder hardhout, geldt een wettelijke grenswaarde in de lucht van 2 mg/m³ als gemiddelde bij acht uur blootstelling. Hardhout is in het algemeen loofhout. Zachthout is overwegend afkomstig van naaldbomen. Vooral in de bouwsector en de timmerindustrie komt blootstelling specifiek voor in:

• voor- en afmontage;
• kunststofverwerking;
• houtbewerking;
• spuiterij;
• houtskeletbouw;
• bouwmontage.

meetkoffer

Voor het inventariseren van houtstof in de werkomgeving is een meetkoffer en oplossingenboek ontwikkeld. Met deze meetkoffer kan voor een groot aantal machines, installaties en de werkomgeving een inschatting gemaakt worden van knelpunten ten aanzien van houtstof.