8.1 Werkwijze Nederlandse Arbeidsinspectie
privacy
Bij het bereiken en behouden van gezonde en veilige arbeidsomstandigheden, heeft u niet alleen te maken met de wet- en regelgeving op het gebied van arbeidsomstandigheden, maar ook met andere wetten en regels. Denk aan regelgeving op het gebied van eerlijke beloning en behandeling van werknemers, bescherming van de privacy van werknemers en waarborgen van de rechten van de medezeggenschap in uw organisatie.
Verschillende wetten onder de vleugels
fraudebestrijding
schijnconstructies
De Arbeidsinspectie ziet niet alleen toe op naleving van de Arbowet, maar ook op verschillende wetten op het gebied van de arbeidsmarkt en fraudebestrijding. Enkele van de belangrijkste daarvan zijn:
- de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet);
- de Arbeidstijdenwet (ATW);
- de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag;
- de Wet arbeid vreemdelingen;
- het Besluit risico’s zware ongevallen (Brzo);
- de Wet aanpak schijnconstructies.
Daarnaast is de NLA bijvoorbeeld (mede)toezichthouder voor de Wet op de economische delicten en de Wet allocatie arbeidskrachten door intermediairs.
8.1.1 Werkveld
in brede zin
De Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA) controleert of werkgevers en werknemers zich houden aan de verschillende wetten, besluiten en regelingen die te maken hebben met arbeid in brede zin. Zoals u hierboven ziet, beslaat dat meer dan alleen de regelgeving voor veiligheid op de werkvloer en voor de gezondheid van werknemers. Ook werknemers hebben volgens deze wetten verplichtingen die ze moeten nakomen.
Doel
werk en inkomen
takenpakket
Het doel van de Arbeidsinspectie is dan ook niet alleen goede arbeidsomstandigheden bevorderen, maar ook zorgen voor eerlijke werkverhoudingen en een goed functionerend stelsel van werk en inkomen. De NLA controleert of een organisatie voldoet aan de wettelijke voorschriften. De toezichthouder richt zich ook nadrukkelijk op zaken als fraude, arbeidsuitbuiting en illegale arbeid. Daardoor is haar takenpakket erg uitgebreid.
De NLA is toezichthouder voor de naleving van wetten, en regels op het terrein van arbeid. Haar werkveld is breder dan alleen gezonde en veilige arbeidsomstandigheden. Ze kan sancties opleggen en boetes uitdelen.
8.1.2 Taken
Allereerst controleert de Arbeidsinspectie of organisaties de wetgeving op het gebied van arbeidsbescherming en arbeidsmarktfraude naleven. De Arbeidsinspectie kan zowel afzonderlijke organisaties controleren als een hele branche. De belangrijkste taken zijn:
- Het uitvoeren van inspecties
misstanden
Meestal vinden de controles van organisaties plaats op projectbasis: de inspecteurs onderzoeken dan een specifiek arbeidsrisico of een bepaalde sector op misstanden.
- Klachtenafhandeling
ernstig vermoeden
De Arbeidsinspectie kan ook controles uitvoeren naar aanleiding van een klacht die is binnengekomen, bijvoorbeeld over gevaarlijke arbeidsomstandigheden of te lange werktijden. Medewerkers en (onder voorwaarden) derden kunnen een klacht indienen bij de Arbeidsinspectie als er een ernstig vermoeden is dat een organisatie de wet overtreedt.
- Arbeidsongevallen onderzoeken
inspecteur
De werkgever is verplicht om ongelukken op het werk te melden bij de Arbeidsinspectie als deze een ziekenhuisopname, blijvend letsel of overlijden tot gevolg hebben. De organisatie krijgt in deze gevallen bezoek van een inspecteur. Na de melding van een ernstig bedrijfsongeval zal de Arbeidsinspectie zo snel mogelijk een grondig onderzoek instellen.
Aanleiding voor een inspectie
willekeurig
Er is meestal een directe aanleiding voor een inspectie. Er zijn bijvoorbeeld klachten over uw organisatie binnengekomen of er heeft een ernstig arbeidsongeval plaatsgevonden. Soms komt de inspecteur langs in het kader van een project, bijvoorbeeld om een bepaald arbeidsrisico of een bepaalde sector beter te controleren. Als in uw organisatie geen ernstige arbeidsongevallen plaatsvinden en u niet in een risicovolle sector zit, is de kans op een willekeurige inspectie klein.
Inzage
redelijkerwijs
Uw organisatie is verplicht om aan het onderzoek mee te werken en gevraagde informatie te verstrekken. Inspecteurs van de Arbeidsinspectie hebben vergaande bevoegdheden. Ze mogen overal in uw organisatie rondkijken. De inspecteur kan inzage in allerlei documenten vragen: identiteitsbewijzen, de loonadministratie, werktijdenregistratie en alle andere documenten die hij redelijkerwijs nodig heeft voor zijn onderzoek.
8.1.3 Sancties
Ontdekt een inspecteur bij een controle of onderzoek overtredingen van de regelgeving, dan kan hij sancties opleggen. Hoe zwaar de sanctie is, hangt af van de overtreden wet, de ernst van de overtreding en de omstandigheden waaronder de overtreding is begaan. Bij een ernstige overtreding kan uw organisatie altijd een zware sanctie verwachten.
Omstandigheden
initiatieven
Bij een lichtere overtreding spelen de omstandigheden een rol. Of wat specifieker: de mate waarin uw organisatie haar eigen verantwoordelijkheid neemt in het voeren van een goed arbobeleid. Het maakt dan verschil of uw organisatie zelf al veel initiatieven heeft genomen.
Bij een lichte overtreding zal de inspecteur een afweging maken: heeft hij een positieve indruk van de manier waarop uw organisatie het beleid voor veiligheid, gezondheid en werktijden van medewerkers heeft vormgegeven, dan zal het eerder bij een waarschuwing blijven.
mondeling
Er zijn vervolgens verschillende manieren waarop de Arbeidsinspectie uw organisatie kan opleggen om de geconstateerde situatie te verbeteren:
- Mondelinge afspraak
Als het om een relatief lichte overtreding gaat, kan de inspecteur mondeling met uw organisatie afspreken welke maatregelen ze moet nemen om de situatie te verbeteren. Bij een mondelinge afspraak gaat het om overtredingen die uw organisatie snel en eenvoudig kan opheffen.
Discussie weinig zin
schriftelijk
Uw organisatie kan op zo’n moment misschien van mening zijn dat de waarschuwing onterecht is, maar bedenk wel dat de Arbeidsinspectie handhaver van de wet is. Als in discussie gaan geen zin heeft, zal uw organisatie de opgelegde maatregel(en) moeten uitvoeren. Doet uw organisatie dat niet, dan volgt een zwaardere sanctie.
- Schriftelijke waarschuwing
termijn
Uw organisatie kan bij minder ernstige overtredingen ook een schriftelijke waarschuwing krijgen van de inspecteur of een schriftelijke zogenoemde ‘eis tot naleving van de wet’. In deze brief staat doorgaans binnen welke termijn de organisatie de overtreding moet opheffen. Hij kan dan maatregelen nemen. Is dat na het verstrijken van de termijn niet gebeurd, dan volgt een boeterapport.
- Boeterapport
jonger dan 16 jaar
Als blijkt dat de organisatie een schriftelijke waarschuwing heeft genegeerd, is het tijd voor de inspecteur om een boeterapport op te maken. Dat kan ook als het om een ernstige overtreding gaat. Overtredingen waarbij de inspecteur vaak onmiddellijk overgaat tot het opstellen van een boeterapport zijn de volgende:
- uitbuiting en onderbetaling van medewerkers in de organisatie;
- het in dienst hebben van buitenlandse werknemers die niet de benodigde werkvergunning hebben;
- kinderen jonger dan 16 jaar langer laten werken dan wettelijk is toegestaan;
- het niet bij de instanties melden van een ernstig bedrijfsongeval;
- geen toezicht houden op het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen door medewerkers.
De Arbeidsinspectie komt niet bij elke organisatie die een sanctie krijgt terug voor een extra controle; de waakhond controleert via steekproeven. Blijkt hieruit dat de organisatie de vereiste maatregelen voor verbetering niet heeft genomen, dan kan ze een zwaardere sanctie verwachten.
Boetekennisgeving
zienswijze
Ontvangt uw organisatie een boetekennisgeving, dan kan ze daarop binnen twee weken reageren door een zogenoemde zienswijze in te dienen. Daarin kan uw organisatie toelichten waarom ze vindt dat de boete onterecht door de toezichthouder is opgelegd. Er zijn situaties denkbaar waarin aanvankelijk wel sprake was van een overtreding, maar de organisatie heeft die zelf op tijd geconstateerd, zodat ze de overtreding kon opheffen.
- Dwangsom
blootstelling
De dwangsom is een sanctie die de inspecteur vaak oplegt als een organisatie de vereiste maatregelen niet heeft uitgevoerd. Denk aan het niet verbeteren van blootstelling aan gevaarlijke stoffen of gebrekkige voorlichting over het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen. De organisatie kan ook een dwangsom opgelegd krijgen als ze een eis tot loonnabetaling heeft genegeerd.
- Stilleggen werkzaamheden
onder de 12 jaar
Bij ernstig gevaar voor de veiligheid van medewerkers heeft een inspecteur de bevoegdheid om het werk onmiddellijk stil te leggen. Hij kan ook een deel van de werkzaamheden in de organisatie stilleggen. Dit gebeurt meestal als er sprake is van acute gezondheidsgevaren, zoals het werken met wettelijk verboden stoffen, val- of knelgevaar of elektrocutiegevaar. Maar bijvoorbeeld ook als er een misdrijf is gepleegd, of als hij ontdekt dat in een organisatie kinderen onder de 12 jaar werkzaam zijn.
- Proces-verbaal
Weigert de organisatie het werk stil te leggen, dan kan de inspecteur overgaan tot het opmaken van een proces-verbaal. Deze sanctie zal hij ook opleggen als er in de organisatie een misdrijf heeft plaatsgevonden (denk aan fraude, kinderarbeid, mensenhandel, enzovoort) of als er sprake is van een ernstige overtreding.
Een overtreding die normaal gesproken tot een boete leidt, kan zulke ernstige gevolgen hebben, dat er strafrechtelijke vervolging komt. Het Openbaar Ministerie beslist of dat gebeurt en dat doet het op basis van het proces-verbaal van de Arbeidsinspectie.