3.1 Verantwoordelijkheden van de werknemer
faciliteren
melden
De werknemer is verplicht om zelf zorg te dragen voor zijn veiligheid en de werkgever faciliteert daarbij. Dit betekent in de praktijk het volgende:
- De werknemer moet arbeidsmiddelen en gevaarlijke stoffen op de juiste manier gebruiken.
- De werknemer moet ter beschikking gestelde beschermingsmiddelen op de juiste wijze gebruiken en weer opbergen zoals voorgeschreven door u.
- De werknemer mag beveiligingen niet veranderen of weghalen zonder noodzaak.
- De werknemer moet meewerken aan verplichte cursussen en opleidingen om veilig te kunnen werken.
- De werknemer moet gevaarlijke situaties direct bij zijn leidinggevende of daarvoor verantwoordelijke werknemer melden als hij die signaleert.
- De werknemer is verplicht om de werkgever te helpen bij de uitvoering van de Arbowet.
3.1.1 Interpretatie Arbowet
juist gebruik
Bij u ligt een belangrijke rol met betrekking tot de interpretatie van de verplichtingen die de Arbowet oplegt aan werknemers. Deze verplichtingen zijn helder, maar wat wordt nu precies verstaan onder ‘juist gebruik’? En wat zijn de risico’s als de werknemers niet juist te werk gaan? Het is aan u om die risico’s te herkennen en aan te pakken.
praktijk
Is er in een verzorgingstehuis een tilhulp om patiënten uit bed te tillen, dan moeten werknemers die tilhulp wel gebruiken. Toch zal dat in de praktijk niet altijd gebeuren, omdat werknemers ‘mevrouw Jansen even snel uit bed tillen’. Laat dit niet zomaar gebeuren als u hiervan hoort; trap op de rem en wijs werknemers direct op de gevaren. Wees niet bang om paal en perk te stellen aan dit soort situaties.
3.1.2 Persoonlijke beschermingsmiddelen
overtreding
Het lijkt een futiliteit, maar een werknemer die aan het einde van zijn dienst nog even snel een vergeten broodtrommel op de bouwplaats pakt zonder hoofdbescherming is in overtreding. U heeft de helmen beschikbaar gesteld en bij de werknemers het belang onderstreept. Dan moet de werknemer die helm wel dragen, ook op dat soort momenten. Zowel u als de werknemer kunnen dan in overtreding zijn. Overweeg eventueel om het verplichte gebruik van beschermingsmiddelen op te nemen in de arbeidsovereenkomst.
Gebruikt een werknemer herhaaldelijk niet zijn persoonlijke beschermingsmiddelen, dan kunt u besluiten hem te schorsen of zelfs te ontslaan. Het moet voor de werknemer wel van tevoren duidelijk zijn dat deze sancties hem in dat geval boven het hoofd hangen.
Bedrijfscultuur
voorbeeld
persoonlijk overleg
De bedrijfscultuur speelt een grote rol bij het juiste gebruik van beschermingsmiddelen. Zorg ervoor dat de bedrijfsleiding altijd het goede voorbeeld geeft. Ziet u dat werknemers de persoonlijke beschermingsmiddelen wel gebruiken, maar niet op de goede manier, grijp dan ook in. Maak in persoonlijk overleg en in groepsgesprekken duidelijk dat de werknemers zelf verantwoordelijk zijn voor het gebruiken van beschermingsmiddelen en geef desnoods een aanvullende instructie.
3.1.3 Melding doen
signaleren
schriftelijk
U mag weliswaar het één en ander eisen van de werknemers, maar weten ze ook bij wie ze terechtkunnen om bijvoorbeeld gevaren op de werkvloer te melden die zij signaleren? Het is belangrijk om duidelijk te maken wanneer werknemers een melding moeten maken, bij wie ze daarvoor terechtkunnen en op welke manier. Is het bijvoorbeeld voldoende om even naar iemand toe te lopen en te melden dat er een gevaarlijke situatie is ontstaan of moet de werknemer de melding schriftelijk indienen met ondersteunend beeldmateriaal? Ook is het van belang duidelijk te communiceren wie de preventiewerknemer is binnen uw organisatie.
Klacht indienen bij Inspectie SZW
vermoeden
Werknemers kunnen bij Inspectie SZW een klacht indienen over de arbeidsomstandigheden, bijvoorbeeld als overleg met u niets heeft opgeleverd. In principe maakt Inspectie SZW een klacht niet aan u bekend. Dit kan in overleg met de werknemer wel het geval zijn op het moment dat u bij Inspectie SZW aangeeft een vermoeden te hebben dat er een klacht is ingediend. Op basis van de klacht zal Inspectie SZW een onderzoek verrichten bij uw organisatie.
Betrokkenheid
gehoord
Voor de betrokkenheid van de werknemers is het belangrijk dat u direct iets met de melding doet. Anders denkt de werknemer dat hij niet wordt gehoord met als gevolg dat werknemers de volgende keer geen moeite meer doen om een gevaarlijke situatie te melden.
Maak het werknemers niet te moeilijk om een melding te doen. U kunt dit laagdrempelig houden door leidinggevenden of de preventiewerknemer de taak te geven om de situatie te registreren en daarop actie te ondernemen.
3.2 Relatie met werkgever
Op basis van de verplichtingen voor werknemers in de Arbowet lijkt het eenvoudig om de verantwoordelijkheid voor het naleven van de voorschriften bij de werknemer neer te leggen. De Arbowet schrijft namelijk voor dat de werknemer de instructies van de werkgever moet opvolgen. Daarover maakt de wet echter wel een nuancering: de wet stelt dat ‘de werknemer [...], naar vermogen zorg draagt voor zijn eigen veiligheid en gezondheid’. Door die opmerking ‘naar vermogen’ heeft u er een taak bij. U moet inschatten in hoeverre de werknemer in staat is om uw instructies op te volgen. U moet dus bepalen in hoeverre de werknemer risico’s op waarde kan schatten. Pas als u zeker weet dat hij gevaarlijke situaties op waarde kan schatten, mag u ervan uitgaan dat de werknemer zijn werknemersplicht kan vervullen.
Opletten
In bepaalde gevallen moet u extra alert zijn, bijvoorbeeld als een werknemer de Nederlandse taal niet machtig is en de instructies niet begrijpt. Daarnaast verdienen jongeren extra aandacht. Omdat zij geestelijk en fysiek nog niet volledig ontwikkeld zijn, zullen ze gevaren minder goed kunnen inschatten. Houd deze groep in de gaten, ook na instructies.