6.1 Het bepalen van een waardeketen

Hoe u de waardeketen precies in kaart moet brengen, wordt niet nader gespecificeerd in de ESRS. De enige richting die hiervoor wordt gegeven is dat u de activiteiten, hulpmiddelen (ressources) en zakelijke relaties in ogenschouw moet nemen. Om een volledig beeld te krijgen van de materiële impacts, risico’s en kansen op alle elementen van de waardeketen, is het echter belangrijk om inzicht te hebben in een breed scala aan activiteiten, middelen en relaties.

Omvang

Een belangrijke vraag voor veel ondernemingen is uiteraard waar de waardeketen begint en waar deze eindigt. De focus moet volledig liggen op de materiële impacts, kansen en risico’s. Informatie over de waardeketen hoeft u dan ook alleen maar voor de materiële zaken op te nemen en gericht op daar waar deze zaken in de waardeketen ook écht materieel worden.

6.1.1 Het in kaart brengen van de activiteiten

detailniveau

De ESRS geeft geen concrete definitie van activiteiten in een waardeketen. De invulling van het detailniveau hiervan is aan de onderneming. Wel moet de onderneming zowel directe activiteiten als ondersteunende (interne) activiteiten inzichtelijk maken. In de definitie van de waardeketen wordt een voorbeeld gegeven van activiteiten (operations) van de onderneming, zoals human resources (HR).

Doelstelling

inzicht

hoofdactiviteit

Door het opstellen van de waardeketen en het verkrijgen van inzicht in de activiteiten, kunt u vaststellen of er door de activiteiten mogelijk impact, risico’s en kansen zijn waarover de onderneming moet rapporteren. Het detailniveau bepaalt dus de mate van inzicht. Het voorbeeld van HR als hoofdactiviteit is waarschijnlijk onvoldoende. Subactiviteiten kunnen immers verschillende stakeholders raken, zoals uitzendbureaus of HR-software-leveranciers, en dit kan ook weer zorgen voor impact in de waardeketen.

due diligence

Het in kaart brengen van de processen en subactiviteiten geeft meer inzicht in relaties en hulpbronnen in de downstream- en upstreamketen en de eigen onderneming. Het documenteren van de processen en subactiviteiten helpt bij de andere ESRS-stappen, zoals de sustainability due diligence en materialiteitsanalyse.

Diepgang

De keuze van detailniveau en diepgang en de overweging om tot een bepaald niveau te kijken kan worden gedocumenteerd voor de interne en externe beoordelaars. De diepgang is afhankelijk van het soort, complexiteit en de grootte van de onderneming. Uiteindelijk is dit een keuze die u in de waardeketenanalyse moet maken.

6.1.2 Het in kaart brengen van de hulpmiddelen

Integrated reporting

De definitie van de waardeketen vraagt om een volledig scala van hulpbronnen (resources of capitals). In de ESRS wordt hier de link gelegd met de capitals vanuit het Integrated Reporting Framework.

Hulpbronnen

waardecreatiemodel

De afhankelijkheid van hulpbronnen kan risico’s en kansen veroorzaken. Het in kaart brengen van deze hulpbronnen kan dan ook aan de hand van het waardecreatiemodel, als een onderneming hier al ervaring mee heeft. Niet elke onderneming heeft een waardecreatiemodel. De kapitalen zijn: financieel, gefabriceerd, intellectueel, menselijk, sociaal en relationeel en natuurlijk kapitaal.

ESRS

dubbele 
materialiteit

Dit komt ook terug in de toelichting bij de dubbele materialiteit (ESRS1-40). U gaat na hoe uw onderneming wordt geraakt door haar afhankelijkheden van de beschikbaarheid van natuurlijke, menselijke en sociale hulpbronnen tegen passende prijzen en van passende kwaliteit, ongeacht haar mogelijke impacts op die hulpbronnen. En bij ESRS1-40: Afhankelijkheden van natuurlijke en sociale hulpbronnen zijn bronnen van financiële risico’s of kansen.

Detaillering

In de detaillering van de waardeketen van uw onderneming kunt u de hulpbronnen specificeren. Ook hier is het belangrijk om de doelstelling van de waardeketenanalyse – het inzichtelijk krijgen van duurzaamheidsonderwerpen voor de due diligence en materialiteitsanalyse – als startpunt te kiezen. Bovendien zal dit u helpen bij het uitwerken van het waardecreatiemodel (indien relevant). Ook hier is documentatie van de gemaakte overwegingen en keuzes van groot belang.

6.1.3 Het in kaart brengen van zakelijke relaties

upstream en downstream

De term ‘relaties’ in de definitie van de waardeketen komt voort uit de UN Guiding Principles on Business and Human Rights. Dit omvat zakelijke relaties en betreft de relaties die de onderneming heeft met:

• zakenpartners;
• entiteiten in haar waardeketen;
• elke andere entiteit die rechtstreeks verband houdt met de bedrijfsactiviteiten, producten of diensten.

Zakelijke relaties

aandelen

Zakelijke relaties omvatten relaties in de upstream- en downstreamwaardeketen van de onderneming en zijn niet beperkt tot directe contractuele relaties. Ze omvatten ook indirecte zakelijke relaties in de waardeketen van de onderneming buiten het eerste niveau en aandelenposities in joint ventures of investeringen. Een verdere uitwerking die u in overweging kunt nemen met betrekking tot de zakelijke relaties omvat de volgende informatie:

• de soorten zakelijke relaties die de onderneming heeft (zoals joint ventures, leveranciers, franchisenemers);
• de soorten activiteiten die door diegenen waarmee de onderneming zakelijke relaties heeft, onderneemt (zoals het vervaardigen van de producten en het leveren van beveiligingsdiensten);
• de aard van de zakelijke relaties (bijvoorbeeld of ze gebaseerd zijn op een langlopend of kortlopend contract, of ze gebaseerd zijn op een specifiek project of evenement;
• de geografische locaties waar de activiteiten van de zakenrelaties plaatsvinden.

Relatiegroepen

zzp’er

In de waardeketenanalyse brengt u de zakelijke relaties in kaart aan de hand van activiteiten, hulpbronnen, producten en diensten. In de praktijk worden relatiegroepen samengevoegd als de verwachting is dat er meerdere individuele duurzaamheidskwesties in een relatiegroep van toepassing zijn. Een voorbeeld is het samenvoegen van verschillende vormen van menselijk kapitaal, zoals zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers), inhuur of werknemers met een vast contract in een groep ‘werknemers’.

Speler

klant

In de finale versie van de ESRS wordt ook de definitie ‘speler’ in de waardeketen benoemd. Dit zijn personen of entiteiten in de upstream- of downstream-waardeketen van de onderneming. Een speler geldt als downstream van de onderneming als deze producten of diensten van de onderneming ontvangt. Denk bijvoorbeeld aan distributeurs en klanten. De ESRS eist geen informatie over iedere speler binnen de waardeketen, maar alleen dat de onderneming materiële informatie over de upstream- en downstreamwaardeketen opneemt.

Volledigheid

producten of diensten

De ESRS-definitie van de waardeketen omvat het volledige scala aan activiteiten, hulpbronnen en relaties die verband houden met haar producten of diensten:

• een waardeketen omvat alle activiteiten, hulpbronnen en relaties die uw onderneming gebruikt;
• waarop zij een beroep doet voor het creëren van haar producten of diensten van ontwerp tot levering;
• van ruwe materialen tot en met de consumptie of end-of-life van een product of dienst.