4.3 Het cafetariamodel

flexibel

Zoveel werknemers, zoveel wensen. Sommige werknemers willen zo veel mogelijk uren maken, terwijl andere liever ook tijd besteden aan hun gezin of hobby’s. Voor uw organisatie is het misschien lastig om met al die verschillende wensen rekening te houden bij het opstellen van de arbeidsvoorwaarden. Een flexibel arbeidsvoorwaardensysteem is dan een stuk gemakkelijker. Het cafetariamodel is zo’n flexibel systeem. Werknemers kiezen zelf in welke vorm ze de waarde van hun loon en arbeidsvoorwaarden willen ontvangen. Zo krijgen ze niet alleen flexibiliteit in beloning, maar ook in de balans tussen hun werk en privésituatie.

Eigen invulling

brutoloon

Binnen het cafetariamodel kunnen werknemers deels zelf invullen hoe ze hun beloning het liefst ontvangen. Zo kunnen ze er bijvoorbeeld voor kiezen om extra vakantiedagen in te kopen. Binnen dit systeem kunnen werknemers meestal een deel van hun brutoloon inleveren voor bepaalde (al dan niet gedeeltelijk) onbelaste vergoedingen, zoals vakbondcontributie of een fiets. Maar ze kunnen ook loon inleveren voor extra dagen vrij of juist omgekeerd: bovenwettelijke vakantiedagen voor extra loon.

4.3.1 Doelen en bronnen

ruilen

Bij het cafetariamodel draait het om de zogeheten ‘bronnen en doelen’. Werknemers beschikken over een aantal bronnen. De belangrijkste daarvan is het brutoloon. Maar ook de dertiende maand, de winstdeling of bovenwettelijke vakantiedagen kunnen zij als bron gebruiken. Deze bronnen kunnen ze binnen het cafetariamodel ruilen tegen allerlei verschillende doelen. Sommige doelen zijn zelfs volledig onbelast of vallen onder gematigde belasting.

Wettelijke eisen

niet zomaar alles

Wil uw bestuurder het cafetariamodel invoeren, dan moet hij eerst goed kijken naar alle wettelijke eisen. Werknemers mogen namelijk niet zomaar alles als bron of doel aanmerken. Voor diverse bronnen gelden wettelijke eisen en bij doelen moet u vooral denken aan de fiscale gevolgen.

Minimumaantal vakantiedagen

wettelijk

Zo mag uw bestuurder niet aan het minimumaantal vakantiedagen komen. Elke werknemer in Nederland heeft bij een dienstverband van veertig uur recht op twintig vakantiedagen. Dit worden de wettelijke vakantiedagen genoemd. Deze wettelijke vakantiedagen zijn verplicht; de werknemer kan ze niet als bron inzetten in ruil voor iets anders.

Bovenwettelijke vakantiedagen

ruilmiddel

Vaak krijgen werknemers nog een aantal extra vakantiedagen, de bovenwettelijke. Die mogen ze wel inzetten als ruilmiddel tegen geld of iets anders.

Neemt een werknemer wettelijke vakantiedagen mee naar een volgend kalenderjaar, dan mag uw organisatie die nog steeds niet uitbetalen. Het is echt de bedoeling dat werknemers in ieder geval hun twintig wettelijke vakantiedagen opnemen. Wettelijke vakantiedagen laten uitbetalen kan alleen bij het einde van het dienstverband.

Salaris

minimumloon

Volgens de Wet minimumloon en vakantiebijslag mag het loon van een werknemer nooit onder het vastgestelde minimum komen. Een werknemer mag zijn salaris wel gebruiken als bronmiddel, maar hij mag dat dus niet onbeperkt doen. Het salaris moet altijd minimaal op het niveau van het minimumloon blijven.

Prijskaartjes

kosten

Het is natuurlijk lastig om precies te bepalen hoeveel tien extra vrije dagen eigenlijk ‘kosten’, dus hoeveel salaris een werknemer moet inleveren voor een vrije dag. Daarom is het handig als uw organisatie prijskaartjes hangt aan zowel de doel- als de bronmiddelen. Zo kan een werknemer precies uitrekenen hoeveel een bepaald doel ‘kost’.

4.3.2 OR-rechten bij invoering

inventariseren

Het cafetariamodel biedt veel voordelen. Vooral in flexibiliteit voor werknemers. Maar de invoering van een nieuw systeem kost altijd veel tijd. Uw organisatie moet genoeg tijd voor dit proces nemen. Uw bestuurder moet inventariseren waar werknemers precies behoefte aan hebben en bepalen wat hij zelf voor ogen heeft met dit nieuwe systeem.

Rechten van de OR

instemmingsrecht

Houd bij het invoeren van het cafetariamodel de WOR bij de hand. Verandert de invoering van het cafetariamodel bijvoorbeeld de manier van belonen, dan heeft uw OR instemmingsrecht op grond van artikel 27, lid 1c WOR. Gaat de vakantieregeling op de schop, bijvoorbeeld doordat werknemers de keuze krijgen tussen bovenwettelijke vakantiedagen opnemen en uitbetalen, dan moet uw bestuurder u op basis van artikel 27, lid 1b WOR om instemming vragen.

Voorlichting

consequenties

De invoering van een nieuw systeem in een organisatie is al een flinke klus op zich. Uw bestuurder mag echter niet vergeten de werknemers goed te informeren over wat er wel en niet mogelijk is binnen het cafetariamodel van de organisatie. Voor hen is het tenslotte bedoeld. Zij moeten weten hoe het systeem precies werkt en wat voor voordelen het hun oplevert. Het gaat nogal eens mis doordat werknemers niet doorhebben dat er aan keuzes ook consequenties hangen.