2.4 Cao
gunstiger
Naast het vastleggen van arbeidsvoorwaarden in de arbeidsovereenkomst of het personeelsreglement kan het zo zijn dat de organisatie onder een cao valt. De organisatie moet de afspraken in de cao dan volgen. Vaak zijn die gunstiger voor werknemers dan de wettelijke bepalingen. Zo is het loon per functiegroep vaak hoger dan het wettelijk minimumloon.
Afspraken in de individuele arbeidsovereenkomst moeten voldoen aan de afspraken in de cao. Als de cao daar ruimte toe biedt, mag de arbeidsovereenkomst afspraken bevatten die gunstiger zijn voor de werknemer.
Cao-partijen
onderhandelingen
Op basis van de Wet op de collectieve arbeidsovereenkomst komen alle cao’s in Nederland tot stand na onderhandelingen tussen werkgevers(organisaties) en werknemersorganisaties: de cao-partijen. Individuele werknemers en de overheid zijn geen partij in de onderhandelingen.
2.4.1 Werkgevers(organisaties)
bedrijfstak-cao
Werkgevers zitten dus aan de ene kant van de onderhandelingstafel. Valt een organisatie onder een bedrijfstak-cao (dat geldt voor de meeste organisaties die onder een cao vallen), dan is de overeenkomst aangegaan door één of meerdere werkgeversorganisaties. Zo’n werkgeversorganisatie moet volledige rechtsbevoegdheid van de werkgevers hebben. Dat is het zelfstandig kunnen uitoefenen van de rechten en plichten die nodig zijn bij de onderhandelingen.
Ondernemings-cao
grote werkgever
Bij een ondernemings-cao is een individuele werkgever de cao-partij aan werkgeverszijde. Doorgaans is dit een grote werkgever. Bij deze cao is geen werkgeversorganisatie betrokken die de werkgever vertegenwoordigt. Ook nu geldt dat de werkgever volledige rechtsbevoegdheid moet hebben.
2.4.2 Vakbonden
collectieve belangen
Werknemers kunnen alleen in georganiseerd verband een partij vormen in cao-onderhandelingen. Zowel bij een bedrijfstak-cao als bij een ondernemings-cao voeren werknemersverenigingen (ook wel vakbonden of vakverenigingen genoemd) de onderhandelingen met de werkgever of werkgeversvereniging(en). Een vakbond behartigt de collectieve belangen van de aangesloten werknemers (de leden). Ook hier moet sprake zijn van volledige rechtsbevoegdheid voor een rechtsgeldige cao.
Leden
geen partij
meerderheid van stemmen
Individuele werknemers zijn dus geen partij in de cao-onderhandelingen. Leden hebben natuurlijk wel de mogelijkheid om binnen hun vereniging of bond hun stem te laten gelden. De vakbond heeft namelijk een meerderheid van stemmen nodig voor het onderhandelingsresultaat, eindbod of principeakkoord. Pas dan spreekt de vakbond over een definitief cao-akkoord. Stemt de meerderheid van de leden tegen, dan volgt vaak een nieuwe onderhandelingsronde.
Werknemers die geen lid zijn, hebben geen formele mogelijkheid om hun stem te laten horen. Voor hen geldt de cao echter (meestal) net zo goed.
2.4.3 Toepassingsgebied
definitie
De cao-partijen bepalen ook voor wie de cao geldt. Aan het begin van de cao-tekst staat de werkingssfeer of het toepassingsgebied van de cao. Voor welke werkgevers de cao geldt, is afhankelijk van de bedrijfsactiviteiten. Bij bijvoorbeeld een fusie of splitsing van organisaties kunnen de bedrijfsactiviteiten veranderen. Het is ook mogelijk dat er twee cao’s voor één werkgever gelden. Verder kan de cao van toepassing zijn op een deel van de werknemers of op alle. Ook kan slechts een deel van de cao van toepassing zijn op bepaalde groepen werknemers. De definitie van de begrippen werkgever en werknemer bepaalt op wie een cao precies betrekking heeft. Deze definities staan aan het begin van elke cao.
Algemeen verbindend-verklaring
organisaties in de bedrijfstak
Een cao kan ook algemeen verbindend verklaard (avv) zijn. In dat geval zijn de cao-afspraken van toepassing op alle organisaties in de bedrijfstak. Is de werkgever geen lid van een werkgeversorganisatie die is betrokken bij de cao-onderhandelingen, dan moet hij zich toch aan de cao-afspraken houden die avv zijn.
Gelijktrekken
Het doel van het algemeen verbindend verklaren van cao’s is het gelijktrekken van arbeidsvoorwaarden binnen de bedrijfstak. Zo ontstaat een geordend systeem van eerlijke arbeidsverhoudingen en gezonde concurrentie tussen de verschillende werkgevers.