7.1 Meerwerk of overwerk

Een werkgever maakt in de arbeidsovereenkomst afspraken over de arbeidsomvang: het aantal uren per week dat een werknemer voor de organisatie werkzaam is. In de arbeidsovereenkomst kan ook staan op welke dagen en uren hij voor de organisatie aan de slag gaat. Als een werknemer werkzaamheden verricht buiten de (fulltime) arbeidsduur, is er sprake van overuren. Hoe gaat een werkgever om met die overuren en is hij verplicht om daar afspraken over te maken in de arbeidsovereenkomst?

Onderscheid

meerwerk

overwerk

In de praktijk wordt vaak het volgende onderscheid gemaakt:

• Meerwerk: de uren die een parttimer extra werkt zonder de voor de organisatie geldende fulltime arbeidsduur per week te overschrijden.
• Overwerk: de uren die een parttimer of fulltimer extra werkt die de fulltime arbeidsduur per week van de organisatie overschrijden.

Een werkgever moet voor meerwerk in principe het normale loon (inclusief loonbestanddelen als vakantiebijslag) aan de werknemer betalen. Voor overwerk worden vaak andere afspraken gemaakt.

7.1.1 Regels in de arbeidsovereenkomst

niet verplicht

In de wet zijn geen specifieke regels opgenomen voor betaling van overwerk. Werkgevers zijn niet verplicht om iets te regelen voor overwerk. In een (collectieve) arbeidsovereenkomst kunnen wel regels voor overwerk zijn opgenomen.

Geen afspraken

verplicht ­overwerk

Als de arbeidsovereenkomst niets regelt voor overwerk, kan de werknemer het overwerk weigeren. Het kan wel zo zijn dat het binnen een organisatie gebruikelijk is dat werknemers overwerk verrichten. Ook kan het zijn dat specifieke omstandigheden het rechtvaardigen dat een werknemer verplicht is om overwerk te verrichten. De werknemer moet dat dan doen op basis van goed werknemerschap.

Wel afspraken

belang van de organisatie

Het komt ook voor dat in de arbeidsovereenkomst wel afspraken staan over overwerk. De arbeidsovereenkomst kan bijvoorbeeld bepalen dat de werknemer gehouden is buiten de normale werkdagen en werktijden werkzaamheden te verrichten. En in het contract kan staan dat pas sprake is van overwerk als de gebruikelijke werktijd met minimaal een bepaalde tijd wordt overschreden. Overigens wordt vaak opgenomen dat overwerk mogelijk is als en voor zover het belang van de organisatie en de aard van de werkzaamheden dat vragen. Hiermee kan een werkgever in bepaalde omstandigheden verplichten over te werken.

7.1.2 Betaling overwerk

compensatie

Bij het maken van afspraken over overwerk moet een werkgever kijken naar een compensatie voor de extra uren. Een werkgever kan voor deze extra gewerkte uren loon uitbetalen of extra vrije uren (tijd-voor-tijd) geven. Soms komt een werknemer ook in aanmerking voor een overwerktoeslag.

Overwerktoeslag

minimumloon

instemming

Een werknemer kan voor extra uren het reguliere uurloon krijgen. Daarnaast kan de werkgever een extra vergoeding bovenop het loon betalen (overwerktoeslag). Dit is echter niet verplicht. Dit is anders als er afspraken zijn vastgelegd in de (collectieve) arbeidsovereenkomst of het personeelsreglement. De werknemers moeten over alle uren die ze werken altijd gemiddeld minimaal het minimumloon krijgen. Over het algemeen wordt aangenomen dat een werknemer alleen recht heeft op een overwerkvergoeding als hij opdracht heeft gekregen voor het overwerk. Het recht kan ook bestaan bij stilzwijgende instemming. Er is dan geen expliciete toestemming gegeven, maar de werkgever wist ervan.

Tijd-voor-tijd

betaalde vrije tijd

vormvrij

In plaats van het betalen van loon, kan een werkgever ook compenseren met betaalde vrije tijd. Dat wordt ook wel ‘tijd-voor-tijd’ genoemd. Dit kan een werkgever alleen doen als de op de arbeidsovereenkomst toepasselijke cao dit toestaat. Hij moet goed bijhouden wanneer werknemers de extra uren maakten en wanneer de compensatie in tijd heeft plaatsgevonden. Deze verplichting is vormvrij. De werknemer moet deze dagen wel vóór 1 juli van het daaropvolgende jaar opnemen, anders moeten de uren alsnog worden uitbetaald.