12.1 Afwikkeling nalatenschap

arts

gemeente

Het overlijden wordt uiteraard door een arts vastgesteld. Deze verklaring van de arts hebben de nabestaanden nodig om aangifte van het overlijden bij de gemeente waar het overlijden heeft plaatsgevonden te kunnen doen.

12.1.1 Aangifte van overlijden

registratie

Vaak wordt de aangifte van overlijden door de uitvaartverzorger geregeld. De gemeente registreert het overlijden in de Basisregistratie Personen. Door deze registratie worden ook andere overheidsinstanties zoals de Belastingdienst, de Sociale Verzekeringsbank en UWV van het overlijden op de hoogte gebracht.

12.1.2 Uitvaart

uitvaart-
verzekering

De volgende stap is het regelen van de uitvaart. Zijn de wensen van de overledene bekend? Zijn deze opgenomen in een levenstestament, het testament of een nalatenschapsdossier? Is het bekend dat deze documenten zijn opgemaakt en waar deze worden bewaard? Heeft de overledene al een keuze voor de uitvaartverzorger gemaakt of moet deze door de nabestaanden worden uitgekozen? Heeft de overledene een uitvaartverzekering? Wordt de uitvaart door de verzekeraar verzorgd? Is er een adressenlijst, gewenste muziek, voorkeur kist, bloemen?

Uitvaartverzorger

De nabestaanden moeten contact opnemen met de uitvaartverzorger. Die zal (samen met de nabestaanden) de overledene verzorgen. In overleg met de uitvaartverzorger zal de uitvaart worden georganiseerd.

12.1.3 Afspraak notaris

wijziging

De notaris zoekt uit of er een testament is en wat de laatste wijziging is. Dit kunnen de nabestaanden navragen bij het Centraal Testamentregister.

Erfgenamen

gemachtigd

Afhankelijk van de uitkomst zal duidelijk worden wie de erfgenamen zijn en of er een executeur is benoemd. Deze informatie wordt vastgelegd in een verklaring van erfrecht of verklaring van executele. In deze verklaring staat vermeld wie de erfgenamen zijn en daarmee in de rechten en verplichtingen van de erflater treden. Daarnaast wordt vermeld wie de nalatenschap mag afwikkelen. Zijn dit de erfgenamen gezamenlijk of is één van de erfgenamen gemachtigd namens de andere erfgenamen of is er een executeur benoemd? (zie hoofdstuk 4 en 11).

12.1.4 (Beneficiair) aanvaarden of verwerpen

Voordat de verklaring van erfrecht kan worden afgegeven, moeten de erfgenamen wel kenbaar maken of zij de nalatenschap (beneficiair) aanvaarden. Als de nalatenschap niet wordt aanvaard, zal er opnieuw moeten worden bepaald wie de erfgenaam is (zie hoofdstuk 3).

12.1.5 Boedelbeschrijving of vermogensopstelling

samenstelling

aangifte 
erfbelasting

Door het opstellen van de boedelbeschrijving wordt duidelijk hoe de nalatenschap eruitziet qua omvang en samenstelling van de bezittingen en schulden. Officieel is een boedelbeschrijving niet in elke nalatenschap noodzakelijk. Maar voor de afwikkeling van de nalatenschap en het indienen van de aangifte erfbelasting is het wenselijk om inzicht te hebben in de omvang en samenstelling van de nalatenschap (zie paragraaf 12.1.12).

12.1.6 Wijzigen bestuur onderneming

vergadering van aandeelhouders

Was de overledene enig bestuurslid, dan is de vraag of er een opvolgend bestuurslid is benoemd of dat er eerst een vergadering van aandeelhouders moet worden gehouden om een nieuwe bestuurder te benoemen (zie paragraaf 6.5). Zodra duidelijk is wie de nieuwe bestuurder is geworden, moet deze worden ingeschreven bij de Kamer van Koophandel.

12.1.7 Uitvoeren of opzeggen overeenkomsten

aanbiedingsplicht

Het is ook belangrijk om alle overeenkomsten te raadplegen om te checken of deze in stand kunnen blijven of dat er vanwege het overlijden actie nodig is. Denk aan een maatschapsovereenkomst, vennootschapsovereenkomst, aandeelhoudersovereenkomst of een aanbiedingsplicht in de statuten van de bv.

12.1.8 Instanties informeren

Een aantal instanties, zoals de Belastingdienst en UWV, worden automatisch van het overlijden op de hoogte gebracht. Maar andere instanties, zoals de bank en verzekeraars zullen de erfgenamen actief moeten informeren over het overlijden. Vaak zal dit met de akte van overlijden of de verklaring van erfrecht bewezen moeten worden.

12.1.9 Digitale zaken en social media

bankzaken

Tegenwoordig hebben we veel zaken digitaal geregeld of opgeslagen. Denk hierbij ook aan verschillende social media-accounts of cryptovaluta. Ook bankzaken gaan tegenwoordig vaak digitaal. Het is daarom belangrijk om ook aan al deze digitale zaken aandacht te besteden. Hoewel het erfrecht ook werkt in de digitale omgeving is het soms lastig voor de nabestaanden om deze zaken goed af te wikkelen.

Social media

executeur

digitale kluis

Bij de social media kunt u al een contactpersoon instellen voor na uw overlijden. Er zijn verschillende mogelijkheden:

• U kunt deze zaken overlaten aan de executeur.
• U kunt een specifieke social media-executeur benoemen.
• U kunt deze zaken al in uw levenstestament regelen en degene die u als executeur benoemt op de hoogte stellen van de inloggegevens (zie hoofdstuk 11).
• U kunt de wachtwoorden vastleggen in een digitale kluis bij de notaris of vastleggen in een Social Media Testament. In het laatstgenoemde legt u naast uw inloggegevens uiteraard ook vast welke online profielen u heeft en wat er daarmee moet gebeuren na uw overlijden.

Cryptovaluta

Hetzelfde geldt voor de toegang tot een eventuele crypto wallet of crypto ledger. Als niemand bekend is met het wachtwoord tot een crypto wallet of de plek waarop een ledger wordt bewaard, kunnen cryptomunten voorgoed verloren gaan. Het is daarom van groot belang dat u dit tijdens leven communiceert met de executeur of uw erfgenamen.

12.1.10 Waardering onderneming

aangifte

Valt er een onderneming in de nalatenschap, dan is het wenselijk om deze onderneming te laten waarderen. Enerzijds voor de boedelbeschrijving en onderlinge verhoudingen tussen de erfgenamen, maar ook voor de aangifte inkomstenbelasting en de aangifte erfbelasting. Eventueel kan de waarde van de onderneming ook worden afgestemd met de Belastingdienst (zie paragraaf 6.6).

12.1.11 Aangifte IB

F-biljet

box 2

De erfgenamen moeten over het jaar van overlijden een aangifte IB (F-biljet) indienen. In deze aangifte worden de inkomsten vanaf 1 januari van het jaar van overlijden tot het moment van overlijden opgenomen. Mogelijk is er ook sprake van een (fictieve) box 2-winst, waarover moet worden afgerekend (zie hoofdstuk 8).

12.1.12 Aangifte erfbelasting

uitstel

Binnen acht maanden na het overlijden moeten de erfgenamen de aangifte erfbelasting indienen. Als er sprake is van een omvangrijke nalatenschap of als alle informatie niet tijdig beschikbaar is, kan uitstel tot het indienen van de aangifte erfbelasting worden gevraagd.

Belastingrente

pensioen

Het is dan slim om ook voorlopige aanslagen per erfgenaam aan te vragen. Bij de erfbelasting wordt namelijk ook vanaf acht maanden na overlijden belastingrente berekend. De erfgenamen zullen de aangifte erfbelasting mede op basis van de boedelbeschrijving of de vermogensopstelling opstellen. Daarnaast moeten ze daarbij rekening houden met de eventuele keuzemogelijkheden uit het testament en onder meer de eventuele pensioen- en/of verzekeringsuitkeringen.

12.1.13 Verdelen nalatenschap

Tot slot moet de nalatenschap nog worden verdeeld. Is er sprake van de wettelijke verdeling, dan volgt de verdeling van de nalatenschap uit de wet. Er is dan geen formele handeling meer nodig om de nalatenschap te verdelen.

Vastleggen

kind

gezamenlijk

Het advies is wel om de vorderingen van de kinderen schriftelijk of eventueel notarieel vast te leggen, zodat bij het tweede overlijden duidelijk is wat de vorderingen van de kinderen zijn, en welke rente hierover is bijgeschreven. Is er geen wettelijke verdeling, maar een onverdeeldheid, dan zullen de erfgenamen gezamenlijk de nalatenschap moeten verdelen. Is er onroerend goed te verdelen of aandelen in een bv, dan moet de verdeling in een notariële akte worden vastgelegd.