7.4 Nanomaterialen
nanometer
medicijnen
Nanodeeltjes zijn zeer kleine deeltjes van een stof, ter grootte van 1 tot 100 nanometer (één nanometer is één miljoenste millimeter). Ze zijn er van nature, bijvoorbeeld door (bos)branden. Of de mens wekt ze onbedoeld op, zoals met de uitstoot van auto’s en energiecentrales. Maar ook bewust, door ze te verwerken in producten, zoals betonmortel, medicijnen, autolakken en zonnebrandcrème. Goede kans dat u dagelijks werkt met nano. Misschien zonder dat u het weet.
Door een stof nanoklein te maken, kunnen de eigenschappen spectaculair veranderen. Dat kan revolutionair nieuwe producten opleveren.
7.4.1 Gezondheidseffecten
niet veel bekend
Sommige nanomaterialen zijn schadelijk en andere niet. Het is niet altijd bekend waarom sommige materialen schadelijk zijn. Over de gezondheidsrisico’s van nanodeeltjes voor mensen is over het algemeen nog niet veel bekend. Wel is bekend dat het risico op de werkplek groter is als werknemers nanodeeltjes kunnen inademen, zoals bij het werken met nanomaterialen in poedervorm. Dit kan ook gebeuren bij spraytoepassingen (zoals spuitverf) en bij het bewerken van materialen waar nanodeeltjes in zitten.
Uit onderzoek met proefdieren is gebleken dat als bepaalde soorten nanodeeltjes in de luchtwegen terechtkomen, dit tot ontstekingen of tumoren in de longen kan leiden.
Huid
stofdeeltjes
Werknemers kunnen nanodeeltjes alleen inademen als deze vrijkomen in de vorm van (vloei)stofdeeltjes. Bijvoorbeeld tijdens het verspuiten van lak met nanodeeltjes, het schuren van een autobumper met een laklaag waarin nanodeeltjes zijn verwerkt of het mengen van poeders. Het is ook mogelijk dat nanodeeltjes door de huid het lichaam binnendringen. Bijvoorbeeld als vloeistoffen, waarin nanoproducten zijn verwerkt, op de huid terechtkomen.
Microplastics in de gaten houden
darmwerking
Overal in onze omgeving is plastic te vinden. Bij microplastics gaat het om kleine vaste kunststofdeeltjes (kleiner dan 5 millimeter) die slecht oplosbaar zijn in water. Ook zijn ze niet afbreekbaar. Recent onderzoek van ZonMw laat zien dat de deeltjes onder andere kunnen leiden tot verminderde darmwerking, een verstoorde longfunctie en allergische reacties. Er is meer onderzoek nodig om de exacte risico’s te weten te komen.
7.4.2 Meten
meetapparaten
handreiking
Het is moeilijk om blootstelling aan nanomaterialen op de werkplek te meten en te karakteriseren. Daarvoor is vaak een combinatie van verschillende meetapparaten nodig. Er zijn geen wettelijke grenswaarden voor nanodeeltjes vastgesteld. Wel geeft de WHO (World Health Organization) een overzicht van gezondheidskundige grenswaarden in de richtlijn ‘WHO guidelines on protecting workers from potential risks of manufactured nanomaterials’. Speciaal voor nanomaterialen is in Nederland de ‘Handreiking veilig werken met nanomaterialen en -producten’ beschikbaar, die ontwikkeld is door IVAM, UvA en Industox Consult in opdracht van vakbond FNV en ondernemersvereniging VNO-NCW. De handreiking geeft een handvat voor de verplichte risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) gericht op het werken met nanomaterialen.
U vindt meer informatie over nanodeeltjes bij het Kennis- en Informatiepunt Risico’s (KIR) van nanotechnologie bij het RIVM.