6.2 Functie afbouwen
zwaar
Het is mogelijk dat de oudere werknemer geen moeite heeft met het aantal uren dat hij moet werken, maar wel met bepaalde werkzaamheden die te zwaar worden. Dan is het zinvol om te kijken of die klussen inhoudelijk kunnen worden afgebouwd. Hierbij kunt u denken aan diverse eigenschappen van zulke werkzaamheden. Het werk kan lichamelijk zwaar zijn, maar ook mentaal.
6.2.1 Fysiek zwaar werk beperken
gezondheid
Hoe ouder werknemers worden, hoe sneller ze last krijgen van fysiek zwaar werk en hoe groter de kans op negatieve gevolgen voor de gezondheid en de veiligheid op de werkvloer. Het ligt dus voor de hand dat u met oudere werknemers geregeld kijkt of ze het fysieke werk nog goed aankunnen of dat het tijd is om bepaalde werkzaamheden te verminderen of te stoppen. Dat is simpelweg onderdeel van goed werkgeverschap en de zorgplicht van uw werkgever.
Gezond met pensioen
eerder stoppen
Daarnaast verplicht de Arbowet uw werkgever om te zorgen voor gezonde en veilige arbeidsomstandigheden. Lukt dat niet, dan moet hij de werkzaamheden aanpassen aan de werknemer. Is dit niet mogelijk, dan moet hij uitkijken naar andere manieren om te zorgen dat de werknemer gezond zijn pensioen kan bereiken. Hij kan kijken of de werknemer buiten de eigen organisatie in ander werk aan de slag kan. Hij kan ook in gesprek gaan over eerder stoppen. Over de mogelijkheden leest u meer in hoofdstuk 7.
Wacht niet tot oudere werknemers bij u komen met klachten of vragen over fysiek zwaar werk. Sommige werknemers willen hun beperkingen niet onder ogen zien of hebben zoveel plezier in hun werk, dat ze langer doorgaan dan goed voor hen is.
6.2.2 Psychosociale arbeidsbelasting beperken
laatste loodjes
Oudere werknemers zijn zeker niet minder goed in staat om mentaal of emotioneel zwaar werk uit te voeren dan jongere collega’s. In sommige gevallen kan hun grote ervaring hen hiervoor juist geschikter maken. Toch kan een werknemer ernaar verlangen om deze zwaardere aspecten van het werk te beperken. Dit is zeker het geval als een werknemer het gevoel heeft dat ‘de laatste loodjes’ sowieso het zwaarst zijn. Dat beïnvloedt de belastbaarheid nadelig.
Psychische belasting
belastend
Emotioneel zwaar werk kan in uiteenlopende sectoren voorkomen. Meestal is er sprake van ‘mensenwerk’, bijvoorbeeld in de zorg of maatschappelijk werk. Dit zijn ook sectoren die een hoog verzuimpercentage kennen: 6% in de zorg en 5,4% in het openbaar bestuur (NEA). Maar ook solitaire beroepen kunnen belastend zijn. Hoewel onder ouderen psychische klachten minder voorkomen als oorzaak van werkgerelateerd verzuim, kan dit natuurlijk wel een rol gaan spelen op oudere leeftijd.
Persoonlijke omstandigheden en persoonlijkheidskenmerken spelen ook een rol. Bovendien verschilt het sterk per persoon welke belasting wordt ervaren. Ga dus altijd uit van het individu en zorg voor maatwerk.
6.2.3 Verantwoordelijkheden overdragen
overgang
Soms ervaart de werknemer het hebben van verantwoordelijke taken als belastend. Hij kan er dan voor kiezen om de verantwoordelijkheden die hij heeft af te bouwen. Dit kan voor uw organisatie ook positief uitwerken. U kunt de werknemer vragen om zijn kennis en ervaring op één of enkele collega’s over te dragen. Hiervoor is een traject van enkele maanden tot enkele jaren uit te stippelen. Feitelijk kan een werknemer met een verantwoordelijke baan zo zelf zijn opvolger inwerken. In de loop van die inwerkperiode kan hij de opvolger steeds meer taken toevertrouwen en verantwoordelijkheden geven. Zo is er een soepele overgang voor de vertrekkende werknemer, diens opvolger en uw organisatie.
6.2.4 Arbeidsvoorwaarden
niveau
Verschuiven de werkzaamheden van een werknemer omdat hij gaat afbouwen, dan kan dit invloed hebben op zijn arbeidsvoorwaarden. Dat hoeft echter niet. Het hangt af van de omstandigheden en de gemaakte keuzes. Gaat een werknemer echt ander werk doen, op een lager niveau, dan kan daar een ander salaris bij horen. In feite is er dan sprake van demotie (zie paragraaf 6.3). Kan de werknemer echter andere werkzaamheden op ongeveer hetzelfde niveau uitvoeren, dan is er geen reden om het salaris aan te passen.
Andere werk gaan doen, kan ook invloed hebben op secundaire arbeidsvoorwaarden. Zat een werknemer voorheen vier dagen per week in de auto en werkt hij nu op kantoor, dan heeft hij die auto van de zaak niet meer nodig. De werkgever kan hem die echter alsnog gunnen.
Nieuwe werkzaamheden
gemotiveerd
investering
Als een werknemer wel belastende werkzaamheden afbouwt, maar niet teruggaat in uren, ligt het voor de hand dat hij er ook nieuwe werkzaamheden bij krijgt. Dit kunnen taken zijn waar hij al mee bekend is, bijvoorbeeld omdat hij ze eerder heeft uitgevoerd. Maar een werknemer die daarvoor gemotiveerd is, kan natuurlijk ook hele nieuwe werkzaamheden oppakken. Misschien zijn er dingen die hij altijd al heeft willen doen. Laat werkgever en werknemer samen kijken of de investering van een opleiding nog de moeite waard is.
Nieuwe functie: mentor
sprong
Een nieuwe taak als coach, opleider of begeleider van jongere collega’s is voor veel oudere werknemers aantrekkelijk. Zij willen graag hun verworven kennis, vaardigheden en inzichten overdragen aan een nieuwe generatie. De jongere werknemers kunnen daardoor een flinke sprong maken in hun ontwikkeling en uw organisatie behoudt al die kennis en ervaring. Bied de oudere werknemer hiervoor een training aan; die investering verdient u ruim terug.