6.2 Staand werk
De hele dag zitten is ongezond, maar het omgekeerde is ook niet goed. De hele werkdag lang staan en daarbij weinig heen en weer lopen, kan leiden tot klachten als pijnlijke gewrichten in de benen, lagerugpijn en spataderen. Afwisseling is dus broodnodig!
Spataderen
spataderen
De beenspieren pompen het bloed na een uur stilstaan niet meer richting het hart. Dat kan gezwollen enkels en spataderen in de benen tot gevolg hebben. Daarom is het niet goed als werknemers langer dan een uur stilstaan. Toch is dat niet altijd te voorkomen. Voor hen moeten maatregelen worden genomen, zodat zij geen gezondheidsklachten oplopen op de werkvloer.
Voorbeelden van beroepen waarbij werknemers veel staan, zijn: kappers, chirurgen, leraren, keukenpersoneel, en werknemers in een winkel.
6.2.1 Wetgeving
inspannen
Als in uw organisatie werknemers tijdens het werk regelmatig staan, moet uw werkgever dit arbeidsrisico opnemen in de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). Passende maatregelen neemt hij op in het bijbehorende plan van aanpak. De arbowetgeving zegt niets specifieks over staand werk. Er staat alleen in dat werkgevers zich moeten inspannen om alle werkplekken zo in te richten dat ze voldoen aan een aantal ergonomische basisvoorwaarden.
Een arbocatalogus – als deze beschikbaar is voor uw sector – kan branchespecifieke oplossingen voor staand werk bevatten. Kijk tijdens uw arborondgang in hoeverre er sprake is van staand werk en in hoeverre er al oplossingen aanwezig zijn.
6.2.2 Maatregelen
zittend
afwisselen
Idealiter is de werkplek zo ingericht dat de werknemer zijn werk zowel staand als zittend kan doen. Zittend het werk verrichten heeft daarbij de voorkeur, maar ook dat mag niet te lang (zie paragraaf 6.1). Aangezien zowel lang staan als lang zitten niet goed zijn voor de gezondheid, is het van belang om te onderzoeken of de werknemer kan afwisselen door af en toe een klus op zich te nemen waarbij hij moet lopen.
Stasteun
ontlast
Als het niet mogelijk is voor een werknemer om af en toe zittend zijn werkzaamheden uit te voeren, is het goed om te kijken naar een stasteun. Door te leunen of te steunen, ontlast een werknemer zijn benen, omdat ze niet meer het volledige lichaamsgewicht dragen. Zo neemt hij even een andere houding aan.
Let op: een steun is niet bedoeld om de hele dag aan te werken! Als een werknemer leunt, is zijn houding vaak niet meer volledig recht. Daardoor is de ideale werkhoogte in vergelijking met staand werken iets lager. Vaak kan de hoogte van het werkblad niet worden aangepast.
Maatregelen uitleggen
stilstaand
Maatregelen nemen is niet voldoende. Werknemers moeten weten dat te lang stilstaand werken slecht is voor hun gezondheid. Daarnaast moet uw werkgever hun uitleggen welke maatregelen hij heeft genomen om het mogelijk te maken van houding te wisselen. Goed voorgelichte werknemers dragen ook zelf verantwoordelijkheid. Ze moeten instructies opvolgen en de voorgeschreven beschermingsmiddelen gebruiken.
In geval van ernstig en onmiddellijk gevaar mogen werknemers hun werk onderbreken (Arbowet artikel 29 lid 1d). Dit moeten zij doorgeven aan zowel de werkgever als Inspectie SZW. Zo blijven zij recht houden op loondoorbetaling.
Zwangeren
gewrichten
Voor zwangere werkneemsters brengt staand werk extra risico’s met zich mee. Er is bijvoorbeeld een verhoogd risico op spataderen. Door het extra lichaamsgewicht is staand werken bovendien extra belastend voor rug en gewrichten. Staand werk vergroot verder de kans op een vroeggeboorte. Om de zwangere werkneemster te beschermen moet uw werkgever:
- vanaf de twintigste week van de zwangerschap: staand werk beperken tot twee uur per dag;
- vanaf de dertigste week: staand werk beperken tot maximaal één uur staan per dag.
Hij moet de risico’s van staand werk voor zwangeren opnemen in de RI&E en de genomen maatregelen beschrijven in het bijbehorende plan van aanpak.