11.3 Bewuste fouten in duurzaamheidsverslaggeving
Als het gaat om fraude in de context van de controle van een jaarrekening, richt de accountant zich op de volgende twee soorten fraudes:
- frauduleuze (financiële) verslaggeving;
- oneigenlijke toe-eigening van activa.
Bij ESG-fraude zal overwegend sprake zijn van het eerste type fraude en dit kan zich op verschillende manieren manifesteren.
Informatie manipuleren
verbergen
Allereerst kan een onderneming financiële en niet-financiële informatie manipuleren, waardoor onjuiste of onvolledige data gepresenteerd worden. Daarnaast kan een onderneming in het bestuursverslag bewust overmatig of juist geen aandacht besteden aan een materieel duurzaamheidsthema, omdat deze wil laten zien dat zij goed presteert of verbergen dat ze slecht presteert op dit thema. Dit is een vorm van ongebalanceerde rapportage.
Een goed uitgevoerde en gedocumenteerde materialiteitsanalyse is belangrijk! Het risico van bewust thema’s weglaten of lager scoren is aanwezig.
Misleidend
KPI
Maar er zijn ook andere manieren van ESG-fraude. Zo kan een onderneming brondata die ten grondslag liggen aan de KPI manipuleren. Met andere woorden: bewust de criteria van een KPI dusdanig aanpassen dat de KPI niet meer relevant is voor de gebruikers van het jaarverslag.
Reclame-uitingen
Uitingen op een website of andere reclamecampagnes vallen doorgaans buiten het werkterrein van een externe accountant. Toch kunnen ook deze uitingen een weerslag hebben op een duurzaamheidsverslag of het jaarverslag als geheel. Als een onderneming bijvoorbeeld een grote investering heeft gedaan voor een misleidende reclamecampagne, zal de boete hiervoor opgenomen moeten worden in de jaarrekening.
Voorbeelden van ESG-fraude
Ter illustratie enkele praktijkvoorbeelden van ESG-fraude:
- Een producent van voedingsmiddelen rapporteert dat 80% van de producten biologisch is geproduceerd. De accountant stelt echter vast dat deze informatie gebaseerd is op een enquête onder de werknemers en niet op onafhankelijke en gecontroleerde data. Hierdoor kan de producent niet onderbouwen dat zijn producten daadwerkelijk biologisch zijn geproduceerd.
- Een farmaceutische onderneming rapporteert in haar duurzaamheidsverslag dat zij het gebruik van dierproeven zo veel mogelijk vermijdt. De accountant ontdekt echter dat het bedrijf nog steeds dierproeven uitvoert en dat deze informatie bewust is achtergehouden.
- Een energiebedrijf rapporteert dat het de CO2-uitstoot met 50% heeft verminderd. De accountant komt er echter achter dat deze reductie is bereikt door het inkopen van CO2-certificaten in plaats van door daadwerkelijke vermindering van de CO2-uitstoot.
Voor een externe accountant zal over het algemeen de jaarrekening en het duurzaamheidsverslag het object van onderzoek zijn. De focus van de accountant ligt dan ook op de beweringen in het duurzaamheidsverslag of bestuursverslag.