10.2 Soorten grenzen
afstemming
Er gelden een aantal algemene voorwaarden, die van toepassing zijn op alle vormen van ondersteuning door vrijwilligers en dus ook de grenzen. Denk bijvoorbeeld aan goede toerusting voor de uitvoering van werkzaamheden, goede afstemming en samenwerking met beroepskrachten op de werkvloer, goede aansturing en begeleiding vanuit het management, waaronder de coördinator vrijwilligerswerk, goede communicatie en voorlichting, regelmatig evalueren. Daarnaast gelden een aantal specifieke voorwaarden.
10.2.1 Specifieke voorwaarden
begeleider
Bij individuele ondersteuning is het van belang dat er een goede ‘match’ is tussen de cliënt en de vrijwilliger. Het moet ‘klikken’. Dit vereist vooraf een helder beeld van de interesses, wensen en behoeften van de cliënt én de vrijwilliger. Als het contact eenmaal gelegd is, moet de begeleider in de gaten houden of het contact prettig verloopt voor beide partijen. Begeleiders van vrijwilligers die organisatorische activiteiten uitvoeren, zullen bij tijd en wijle moeten controleren of alles volgens afspraak verloopt. De kunst zal zijn om die controle op een vriendelijke, maar toch ook doortastende manier uit te voeren.
competenties
Bij collectieve ondersteuning is het specifiek van belang om het vrijwilligerswerk goed te organiseren. Dat wil zeggen vrijwilligers inplannen en vervanging zoeken bij ziekte, afwezigheid of vertrek. Deze specifieke voorwaarden vragen ook specifieke competenties van de begeleiders. In de organisatie moet dit aan bod komen in de bedrijfsvoering, waardoor grenzen beter bewaakt kunnen worden.
10.2.2 Juridische grenzen
Arbeidstijdenwet
Vanuit de wet- en regelgeving heeft u wat de juridische grenzen betreft te maken met de Arbowetgeving. Voor vrijwilligers is de Arbeidstijdenwet nauwelijks van belang, behalve voor kinderen, zwangeren en net bevallen vrouwen. Ook kunt u te maken krijgen met regels voor verrichten van vrijwilligerswerk met behoud van uitkering en in de zorg met de wet BIG en Kwaliteitswet zorginstellingen.
10.2.3 Persoonlijke grenzen
Belangrijk is uiteraard ook wat de vrijwilliger vanuit zijn eigen inzet en vaardigheden wil bijdragen. Vrijwilligers stellen zelf grenzen bij wat ze onbetaald willen doen en hoe als het gaat om:
- uit te voeren werkzaamheden;
- tijdsinvestering en tijdstippen;
- verantwoordelijkheden en bevoegdheden;
- rechten en plichten.
Als vrijwilligers nalaten grenzen te stellen dan wel afspraken over grenzen na te leven, is het uw taak hen hierop te wijzen.
Coaching
persoonlijke ontwikkeling
Als grenzen overschreden worden, is coaching misschien een goede investering. Elke organisatie wil tenslotte haar menselijk potentieel behouden en zo effectief mogelijk benutten. Daarbij moet ruimte en aandacht zijn voor de persoonlijke ontwikkeling van elk individu. Het levert een bijdrage aan het behoud van menselijk kapitaal, het verhoogt de effectiviteit en draagt bij aan een prettige sfeer op de werkvloer en het voorkomen van verzuim. Bovendien dragen gemotiveerde medewerkers en vrijwilligers bij tot het behalen van de doelstellingen van de non-profitorganisatie en stimuleert coaching de betrokkenheid van zowel de werknemers als de vrijwilligers.
Coaching focust vaak op specifieke doelgroepen:
- bestuurders die door hun positie reflectie zoeken van buitenaf;
- werknemers of vrijwilligers met loopbaanvraagstukken;
- werknemers of vrijwilligers met (beginnende) klachten als oververmoeidheid, burn-out of RSI;
- werknemers of vrijwilligers die de controle dreigen te verliezen door een ingrijpende gebeurtenis;
- vrijwilligers of net-afgestudeerden die het belangrijk vinden om grenzen te stellen.
10.2.4 Relationele grenzen
Relationele grenzen zijn gericht op betrokkenheid en samenwerking. Vrijwilligers onderhouden diverse contacten in hun werk. De inhoud van de contacten wordt niet alleen bepaald door functionele grenzen, maar ook door de wijze waarop deze relaties worden ingevuld. Dat uit zich onder meer in de mate van betrokkenheid, respect, erkenning, waardering en samenwerking.
10.2.5 Functionele grenzen
De functionele grenzen zijn gericht op de uit te voeren werkzaamheden, verantwoordelijkheden en bevoegdheden. Als vrijwilligersorganisatie kunt u zichzelf de volgende vragen stellen om deze grenzen te bepalen:
- Wat mogen vrijwilligers niet doen (wettelijk, maar ook geen betaalde arbeid verdringen)?
- Wat kunnen, mogen en willen vrijwilligers wel doen (zie ook persoonlijke grenzen)?
- Wat kunnen en mogen vrijwilligers doen als de omstandigheden dat toelaten?
- Wat zijn de taken en bevoegdheden van vrijwilligers?