6.3 De pensioendriehoek
Bij een pensioenregeling spelen primair drie partijen een rol: de werkgever, de werknemer en de pensioenuitvoerder. In de wet (onder andere de Pensioenwet) zijn de rol, de rechten en de plichten van die partijen vastgelegd. Er is sprake van een driehoeksverhouding, de zogenoemde pensioendriehoek.
Stappen
uitvoeringsovereenkomst
De pensioendriehoek komt feitelijk in drie stappen tot stand:
- Stap 1: de werkgever en de werknemer komen een pensioenregeling overeen. Juridisch betreft dat de pensioenovereenkomst.
- Stap 2: de werkgever is op grond van de Pensioenwet verplicht om die pensioenovereenkomst onder te brengen bij een pensioenuitvoerder. De werkgever en pensioenuitvoerder leggen de uitvoering vast in een contract. Juridisch betreft dat een uitvoeringsovereenkomst.
- Stap 3: de pensioenuitvoerder legt de pensioenovereenkomst vast in een pensioenreglement en communiceert dat met de werknemer.
looptijd
In de praktijk komt het voor dat de pensioenovereenkomst, de uitvoeringsovereenkomst en het pensioenreglement onderling naar elkaar verwijzen. Juridisch is dan de situatie dat het ene document in het andere document is geïncorporeerd. In dat geval moeten partijen dus alle drie de documenten raadplegen om duidelijk te krijgen wat er precies is afgesproken.
Afspraken over pensioen zijn niet eenmalig
aanpassingen
De pensioenovereenkomst tussen de werkgever en de werknemer is geen eenmalige statische handeling. Regelmatig vindt er (al dan niet via de OR)) overleg plaats over bijvoorbeeld de prestaties van de pensioenregeling en eventuele aanpassingen als gevolg van de pensioenwetgeving.
informatie uitwisselen
In de uitvoeringsovereenkomst tussen de werkgever en de pensioenuitvoerder is onder andere vastgelegd dat zowel de werkgever als de pensioenuitvoerder met elkaar informatie moet uitwisselen. En de werknemer communiceert ook met de pensioenuitvoerder, bijvoorbeeld als het gaat om het maken van keuzes binnen de pensioenregeling.
6.3.1 De pensioenovereenkomst
karakter
ingrijpende wijziging
zwaarwichtig belang
In de pensioenovereenkomst leggen werkgever en werknemer de afspraken over de pensioenregeling vast. Voorschriften in de Pensioenwet bepalen mede de inhoud. Enkele belangrijke eisen met betrekking tot de inhoud zijn:
- Het karakter van de pensioenregeling moet duidelijk zijn. Is er bijvoorbeeld sprake van een uitkeringsovereenkomst of van een premieovereenkomst (zie paragraaf 4.1)?
- Behoudt de werkgever zich het recht voor om diens betalingen te verminderen of te staken, dan moet dat voorbehoud bij het sluiten van de pensioenovereenkomst zijn gemaakt. Van die bevoegdheid kan de werkgever (alleen) gebruikmaken als er sprake is van een ingrijpende wijziging van omstandigheden (zie verder paragraaf 6.4.3).
- Behoudt de werkgever zich het recht voor om de pensioenregeling eenzijdig te wijzigen, dan moet die bevoegdheid expliciet in de pensioenovereenkomst zijn opgenomen. Van die bevoegdheid kan de werkgever alleen gebruikmaken als er sprake is van een zwaarwichtig belang (zie verder paragraaf 6.4.3).
- Duidelijk moet zijn óf er sprake is van een toeslagregeling (indexatie) en hoe die eruitziet.
6.3.2 De uitvoeringsovereenkomst
rechten voorbehouden
In de uitvoeringsovereenkomst leggen de werkgever en de pensioenuitvoerder de afspraken vast met betrekking tot de uitvoering van de pensioenovereenkomst. De looptijd van de uitvoeringsovereenkomst varieert in de praktijk. Ook voor de uitvoeringsovereenkomst geldt dat de voorschriften in de Pensioenwet mede de inhoud bepalen, zoals:
- de manier van vaststelling van de premie en het moment van betaling;
- details met betrekking tot een eventuele toeslagverlening;
- details met betrekking tot een eventuele bijstortverplichting van de werkgever;
- rechten die de werkgever zich heeft voorbehouden;
- de voorwaarden die gelden als de uitvoeringsovereenkomst eindigt.
Is er sprake van een verplichte deelname aan een bedrijfstakpensioenfonds? Dan is een uitvoeringsovereenkomst niet relevant, de deelname is immers verplicht. De uitvoering is dan geregeld in een uitvoeringsreglement.
6.3.3 Het pensioenreglement
waardeoverdracht
details
Het is aan de pensioenuitvoerder om het pensioenreglement op te stellen. Ook hiervoor geldt dat de Pensioenwet deels de inhoud daarvan bepaalt, zoals:
- dat het pensioenreglement in overeenstemming moet zijn met de pensioenovereenkomst en de uitvoeringsovereenkomst;
- de regels met betrekking tot een (inkomende) waardeoverdracht (zie verder hoofdstuk 7);
- de rekenregels als het gaat om het vervroegen van het ouderdomspensioen, de uitruil van partnerpensioen of ouderdomspensioen en de afkoop van pensioen;
- de regels inzake een eventuele korting van het pensioen.
In een pensioenreglement zijn alle details van de pensioenregeling vastgelegd. Daarbij moet de pensioenuitvoerder ook rekening houden met allerlei voorschriften en situaties, denk daarbij bijvoorbeeld aan ontslag, meer of minder werken, gelijke behandeling en echtscheiding.