2.4 Algemene beginselen van behoorlijk bestuur
Voor het heffen van belastingen gelden een aantal gedragsregels voor de Belastingdienst. Deze gedragsregels worden de algemene beginselen van behoorlijk bestuur genoemd.
Er wordt hierbij onderscheid gemaakt tussen formele en materiële beginselen en ook tussen geschreven en ongeschreven beginselen.
Tweeledige functie
aanvulling
vernietiging
De functie van de algemene beginselen van behoorlijk bestuur is tweeledig. Ten eerste zijn de algemene beginselen een norm voor het handelen van een bestuursorgaan. Dit betekent dat zij een aanvulling zijn op de normen die rechtstreeks uit de wettelijke voorschriften voortvloeien. Ten tweede vormen zij een toetsingsgrond voor de rechter.
Houdt de Belastingdienst zich niet aan de algemene beginselen van behoorlijk bestuur, dan kunt u zich bij de rechter beroepen op deze gedragsregels.
2.4.1 Formele beginselen
zorgvuldig
onpartijdig
De formele beginselen van behoorlijk bestuur hebben betrekking op de procedure van totstandkoming van bestuursbesluiten. Hierbij kunt u denken aan het:
- zorgvuldigheidsbeginsel: een bestuursorgaan moet bij het nemen van besluiten alle relevante feiten zorgvuldig onderzoeken en de belangen van alle partijen afwegen;
- fair play-beginsel: u moet in de gelegenheid worden gesteld om voor uw belangen bij een bestuursorgaan op te komen en het bestuursorgaan moet onpartijdig zijn bij zijn beslissing;
- motiveringsbeginsel: een besluit moet berusten op een deugdelijke motivering.
2.4.2 Materiële beginselen
willekeurig
gelijk behandelen
De materiële beginselen hebben betrekking op de inhoud van een besluit van het bestuursorgaan. Hierbij kunt u denken aan het:
- verbod van détournement de pouvoir: een bestuursorgaan mag zijn bevoegdheid niet gebruiken voor een ander doel dan waarvoor de bevoegdheid is verleend;
- het verbod van willekeur: een bestuursorgaan mag bevoegdheden niet willekeurig gebruiken;
- het rechtszekerheidsbeginsel: een besluit moet duidelijk zijn en op de juiste wijze toegepast;
- het vertrouwensbeginsel: een bestuursorgaan moet het opgewekt vertrouwen jegens de burger honoreren;
- het gelijkheidsbeginsel: gelijke gevallen moet de Belastingdienst gelijk behandelen;
- het evenredigheidsbeginsel: de nadelige gevolgen van een besluit mogen voor u niet onevenredig zwaar zijn in verhouding tot de met het besluit te dienen doelen.
Belang onderscheid
Het onderscheid tussen formele en materiële beginselen van behoorlijk bestuur is van belang voor de vernietiging van een besluit door de rechter. Bij vernietiging op grond van een schending van een formeel beginsel zal het bestuursorgaan een nieuw besluit moeten nemen met inachtneming van de juiste procedure.
Bij schending van een materieel beginsel zal na vernietiging van een besluit door de rechter wel een inhoudelijke verandering moeten plaatsvinden.
2.4.3 Geschreven en ongeschreven regels
onderscheid
Naast het verschil tussen formele en materiële beginselen kunt u onderscheid maken tussen geschreven en ongeschreven algemene beginselen. Een aantal algemene beginselen van behoorlijk bestuur zijn opgenomen in de Awb, zoals het zorgvuldigheidsbeginsel, het verbod van détournement de pouvoir en het motiveringsbeginsel. Naast deze geschreven beginselen bestaan ook nog ongeschreven beginselen van behoorlijk bestuur zoals het gelijkheidsbeginsel en het vertrouwensbeginsel.