2.1 Algemene wet bestuursrecht (Awb)
algemene regels
De bepalingen in het bestuursrecht waren verspreid over diverse wetten. Op 1 januari 1994 is daar verandering in gekomen met de invoering van de Awb. De Awb zorgt nu voor een stelsel van algemene regels voor alle uitvoerders van overheidsregelgeving (dus ook de Belastingdienst).
2.1.1 Opbouw van de Awb
De algemene regels voor het bestuursrecht zijn dus te vinden in de Awb. De huidige indeling van de Awb is het gevolg van aanbouwwetgeving. Elke aanbouwfase duidt men aan met de term ‘tranche’. Deze vorm van wetgeving is gekozen vanwege de omvang en de complexiteit van de algemene regels van het bestuursrecht.
Eerste tranche
procedures
In de eerste tranche van de Awb zijn de definitiebepalingen, de procedures met betrekking tot de totstandkoming van besluiten en beschikkingen (besluiten die niet van algemene strekking zijn), de algemene beginselen van behoorlijk bestuur en de bepalingen van beroep en bezwaar opgenomen.
Tweede tranche
beroep
In de tweede tranche van de Awb is het bestuursprocesrecht voor beroep bij de bestuursrechter geregeld. De eerste en tweede tranche zijn in werking getreden op 1 januari 1994.
Wijzigingen in het bestuursprocesrecht
centraal
Op 1 januari 2013 is de Wet aanpassing bestuursprocesrecht in werking getreden. Voorheen waren bepalingen over bezwaar, beroep en administratief beroep altijd in de bijzondere wetten opgenomen. Met deze wet zijn deze bepalingen uit de bijzondere wetten gehaald en nu centraal geregeld.
Derde tranche
De derde tranche van de Awb dateert van 1 januari 1998 en bevat bepalingen over mandaat, delegatie, toezicht, subsidies, beleidsregels en handhaving. De betekenis van de begrippen ‘mandaat’ en ‘delegatie’ is verschillend. Een mandaat is de bevoegdheid om in naam van een bestuursorgaan besluiten te nemen. Dit is dus een vorm van vertegenwoordiging: een krachtens mandaat genomen besluit geldt als een besluit van de mandaatgever. Bij delegatie draagt het bestuursorgaan zijn bevoegdheid tot het nemen van besluiten over aan een ander die deze onder eigen verantwoordelijkheid uitoefent.
Vierde tranche
attributie
In de vierde tranche van de Awb zijn vier onderwerpen opgenomen, namelijk de openbaarheid van bestuur, de bestuursrechtelijke geldschulden, de bestuurlijke handhaving en de attributie. Attributie is het toekennen van bestuursbevoegdheid aan een bestuursorgaan. Deze tranche is op 1 juli 2009 in werking getreden.
De fiscus kan door de invoering van deze vierde tranche ook een zogenoemde medepleger beboeten. In hoofdstuk 8 komt dat nog uitgebreid aan bod.