7.2 Mitigeren van strategische risico’s
compliance
In veel organisaties ligt de focus van risicomanagement op de risico’s in de eigen bedrijfsprocessen en op het gebied van compliance. Strategische risico’s zijn en blijven daarbij vaak onderbelicht.
Strategische risico’s zijn de risico’s die zijn verbonden aan de strategie van de organisaties. Het zijn de risico’s waar bewust voor is gekozen om rendement te behalen.
externe invloeden
Het bestuur van een onderneming kiest ervoor, op basis van een afweging tussen risico en rendement, om deze risico’s wel of niet te lopen. Strategische risico’s zijn vaak minder goed te beheersen, omdat deze risico’s onderhevig zijn aan invloeden van buiten de organisatie. Juist daarom is het van belang om beheersingsmaatregelen te treffen die gericht zijn op het realiseren van de strategie.
Regeren is vooruitzien
Vergeet bij het uitvoeren van uw strategie ook de externe invloeden en bedreigingen niet! Ontwikkelingen van buiten de onderneming kunnen namelijk grote impact hebben op het behalen van de strategie. Denk bijvoorbeeld aan:
- marktontwikkelingen;
- economische ontwikkelingen;
- demografische veranderingen;
- politieke veranderingen;
- toename van concurrentie.
Bij strategische risico’s geldt daarom ‘regeren is vooruitzien’.
Vooruitzien
toekomst
Ondanks de onvoorspelbaarheid van strategische risico’s kan een onderneming natuurlijk altijd proberen maatregelen te treffen om risico’s in de toekomst te voorkomen. Voorbeelden van maatregelen die vallen onder de noemer ‘regeren is vooruitzien’ zijn:
- het benoemen van een medewerker om externe ontwikkelingen die invloed hebben op de strategie nauwgezet te volgen en te bewaken;
- op basis van de kennis over (verwachte) externe ontwikkelingen scenario’s plannen (denken in scenario’s);
- langetermijnplannen (voor bijvoorbeeld IT, huisvesting, personeel) op basis van de scenarioanalyses.
Daarnaast moet u de realisatie van de strategie en de ontwikkeling van de strategische risico’s continu monitoren en evalueren.
Signaleren en analyseren
afwijkingen
Een tweede categorie maatregelen is gericht op het tijdig signaleren en analyseren van afwijkingen tussen de gewenste en de werkelijke strategische performance van uw organisatie. Ook beogen deze maatregelen te signaleren wanneer een strategisch risico zich daadwerkelijk in de praktijk voordoet.
strategiekaart
bestuur
Voorbeelden van maatregelen gericht op het ‘signaleren en analyseren van strategische afwijkingen’ zijn:
- Het inzichtelijk maken van de relatie tussen de strategische doelstellingen, operationele activiteiten, strategische risico’s en meetbare indicatoren (key performance indicatoren en strategische risico-indicatoren). Een techniek hiervoor is bijvoorbeeld de strategiekaart.
- Het voortdurend signaleren van afwijkingen tussen de gewenste uitkomst van de indicator en de werkelijke uitkomst.
- Diepgaand analyseren van achterliggende oorzaken van afwijkingen in bijvoorbeeld een periodieke ‘strategie review’ door het bestuur.
plannen
wijzigen
Als er sprake is van een ‘afwijking’ van de gewenste situatie, moet het bestuur kiezen tussen het plannen van (aanvullende) acties om de strategische doelstellingen alsnog te behalen, of het wijzigen van de strategie.
uitgangspunt
Om een juiste keuze te maken tussen deze alternatieven, dient de oorzaak achter een afwijking diepgaand geanalyseerd te worden. Als uit deze analyse blijkt dat sprake is van een onjuist uitgangspunt achter een strategische doelstelling, dan heeft het plannen van aanvullende acties geen zin. Het bestuur zou de strategie dan moeten wijzigen. In andere situaties kan het plannen van aanvullende acties wel zin hebben.