9.4 Ontbinding

opheffen

De ontbinding van een stichting of vereniging betekent het opheffen van de rechtspersoon. Er kunnen verschillende redenen zijn om een organisatie te ontbinden. In deze paragraaf komen de volgende mogelijkheden voor een ontbinding aan bod:

• een besluit van het bevoegde orgaan (zie paragraaf 9.4.1);
• een specifieke gebeurtenis (zie paragraaf 9.4.2);
• een faillissement (zie paragraaf 9.4.3)
• beschikking van de KvK (zie paragraaf 9.4.4);
• uitspraak van de rechter (zie paragraaf 9.4.5);
• op verzoek van belanghebbende of het Openbaar Ministerie (zie paragraaf 9.4.6).

Balans opstellen

Allereerst moet u aan de hand van de meest recente balans vaststellen wat de vermogenspositie van de organisatie is. Een veelgemaakte fout is dat men eerst besluit om te ontbinden en pas daarna de vermogenspositie in kaart brengt. U kunt beter eerst (laten) nagaan of er baten zijn, wat de schulden zijn en hoe die zich tot elkaar verhouden.

9.4.1 Besluit tot ontbinding

De algemene vergadering (vereniging) of het bestuur (stichting) kunnen een besluit nemen tot ontbinding, tenzij de statuten van de betreffende organisatie anders bepalen.

9.4.2 Omschrijving in statuten

situatie

U kunt in de statuten van uw organisatie de situaties omschrijven waarbij u de organisatie moet ontbinden. Denk bijvoorbeeld aan een stichting die zich hard maakt voor een bepaalde beschermde diersoort. De stichting kan in haar statuten hebben opgenomen dat ontbinding vereist is als de beschermde diersoort is uitgestorven. In een dergelijk geval is de ontbinding dus niet het gevolg van een genomen besluit door de bevoegde organen, maar van afspraken in de statuten.

9.4.3 Faillissement

einde

Als een vereniging of stichting failliet is verklaard wordt de organisatie ontbonden als het faillissement is opgeheven omdat er onvoldoende baten zijn of als er sprake is van insolventie (zie ook paragraaf 9.3). In dat geval moet u het einde (ontbinding) van de organisatie in gang zetten.

Vermogenspositie

positief

Als er baten zijn, moet u bekijken of de aanwezige schulden de baten overtreffen. Is dit vermoedelijk het geval, dan moet u het faillissement van de organisatie aanvragen. Omdat u een faillissement zult willen vermijden, is het zaak om te proberen ervoor te zorgen dat de organisatie vóórdat het besluit tot ontbinding genomen wordt, een positieve vermogenspositie heeft.

Dit kunt u doen door aanwezige activa al te gelde te maken. Ook kunt u proberen om de schulden van de organisatie over te laten nemen of door de schuldeiser(s) te verzoeken om de schulden kwijt te schelden. Als dit allemaal niet lukt, moet u het faillissement aanvragen.

Baten

ontbinding

Als er baten zijn én die baten de schulden overtreffen, moet het bestuur of de algemene vergadering het formele besluit tot ontbinding nemen en een zogeheten vereffenaar aanwijzen. Meestal krijgt het zittende bestuur die rol. Het is echter verstandig om eerst te kijken of de statuten hier iets over zeggen, want dit is goed mogelijk. Het bestuur treedt vervolgens af en de organisatie bestaat alleen nog voor zover dat in het kader van de vereffening nodig is.

9.4.4 Beschikking van de KvK

geen ­bestuurders

kosten

De KvK kan een stichting of vereniging ontbinden. De KvK kan daartoe een besluit (beschikking) nemen als:

• er een jaar lang geen bestuurders meer zijn ingeschreven en geen opgave tot inschrijving is gedaan;
• als de organisatie tenminste een jaar lang niet de inschrijvingskosten voor het handelsregister heeft betaald;

Schriftelijk

ontbindingsgronden

Voordat de KvK een besluit tot ontbinding neemt, moet hij eerst een brief sturen naar de vereniging of stichting en haar bestuurders (wanneer die er nog zijn) waarin staat dat de KvK de beschikking tot ontbinding gaat nemen. In de beschikking geeft de KvK aan wat de ontbindingsgronden zijn. Na dagtekening van die brief moet de KvK nog acht weken wachten. In die tijd krijgt u de mogelijkheid om de ontbindingsgronden ongedaan te maken.

9.4.5 Uitspraak van de rechter

gebreken

niet voldoen aan eisen

wettelijk ­ledenverbod

te gelde maken

De rechtbank mag de ontbinding van een vereniging of stichting uitspreken als:

• Aan de totstandkoming van de organisatie gebreken kleven. Een voorbeeld is dat een stichting niet bij notariële akte is opgericht, zoals wettelijk is vereist.
• De statuten niet voldoen aan de wettelijke vereisten. In hoofdstuk 3 zijn de vereisten besproken waaraan de statuten van uw vereniging of stichting wettelijk gezien moeten voldoen. Heeft u bijvoorbeeld geen doel in de statuten opgenomen, dan voldoen de statuten niet aan de wettelijke vereisten en kan de rechter uw organisatie ontbinden.
• De vereniging of stichting niet aan de wettelijke omschrijving van haar rechtsvorm voldoet. Heeft u bijvoorbeeld een stichting opgericht die in de praktijk een orgaan heeft met dezelfde bevoegdheden als de algemene vergadering bij een vereniging, dan overtreedt u het wettelijk ledenverbod.
• Het doel of de werkzaamheden van een vereniging of stichting in strijd zijn met de openbare orde.

9.4.6 Verzoek tot ontbinding

minimaal één lid

Voor de vereniging is bepaald dat zij wordt ontbonden als zij geen leden meer heeft. In de wet staat namelijk dat een vereniging minimaal één lid moet hebben. De opheffing is op verzoek van het bestuur, een belanghebbende of het Openbaar Ministerie.

Stichting

vermogen te laag

doel bereikt

In de wet is nog een afzonderlijke bepaling voor de ontbinding van de stichting opgenomen. Daarin staat dat als een belanghebbende of het Openbaar Ministerie hierom verzoekt uw stichting ook wordt ontbonden als:

• het vermogen van uw stichting te laag is om het doel te verwezenlijken en u waarschijnlijk in de nabije toekomst ook niet voldoende vermogen bij elkaar weet te verzamelen om het doel wel te kunnen verwezenlijken;
• uw stichting haar doel heeft bereikt – of dit niet meer kan bereiken – en het doel niet voor wijziging in aanmerking komt. Stel dat uw stichting als doel heeft het financieren van een dierentuin. Sluit deze dierentuin voorgoed de poort, dan zal uw stichting haar doel niet meer kunnen bereiken en kan daarom dus ontbonden worden.

9.4.7 Vermogen van organisatie

Hoe zit het nu met het vermogen van een vereniging of stichting die is ontbonden? Een vereffenaar moet het vermogen van een vereniging of stichting te gelde maken en alle schuldeisers betalen. De vereffenaar moet een eventueel overschot uitbetalen aan degenen die daar op grond van de statuten recht op hebben. Is daarover bij een vereniging niets opgenomen in de statuten, dan krijgen de leden het (restant van het) vermogen.

Ontbinding

melding ­maken

Is er te weinig vermogen, dan kan de vereffenaar het faillissement van de vereniging of stichting aanvragen. Dat kan niet als de ontbinding al het gevolg is van een faillissement. Als de vereffening is afgerond, houdt uw organisatie daadwerkelijk op te bestaan. U moet van deze ontbinding melding maken bij de registers waar uw vereniging of stichting staat ingeschreven, bijvoorbeeld het Handelsregister van de KvK.